వైఎస్ జగన్ ప్రతిపక్ష నేత హోదా పోరు

జగన్ ‘ప్రతిపక్ష’ పట్టుదల వెనుక రాజకీయ లెక్కలు

వైఎస్ జగన్ ప్రతిపక్ష నేత హోదా కోసం పట్టుబట్టడం కేవలం గౌరవప్రదమైన పదవి కోసమే కాదు, దాని వెనుక రాజకీయ, ఆర్థిక, వ్యవస్థాగత ప్రయోజనాలు ఉన్నాయి. 2024 ఎన్నికల్లో వైఎస్సార్‌సీపీ 40 శాతానికి దగ్గర వోట్ షేర్ సాధించింది. సీట్లు కేవలం 11 మాత్రమే రావడంతో పార్టీ రాజకీయంగా బలహీనపడింది. ఈ హోదా లభిస్తే జగన్‌కు అసెంబ్లీలో ప్రముఖ స్థానం దక్కుతుంది. అసెంబ్లీ చర్చల్లో మొదటి ప్రాధాన్యత, ప్రభుత్వ విధానాలపై విమర్శలు చేసే అవకాశం పెరుగుతుంది. మరీ ముఖ్యంగా ప్రతిపక్ష పార్టీగా గుర్తింపు లభిస్తే, వైఎస్సార్‌సీపీ ఎమ్మెల్యేలు అసెంబ్లీ కమిటీల్లో (పబ్లిక్ అకౌంట్స్ కమిటీ, ఎస్టిమేట్స్ కమిటీ వంటివి) సభ్యత్వం పొందుతారు. ఇది ప్రభుత్వ ఖర్చులు, విధానాలపై నిఘా పెట్టడానికి సహాయపడుతుంది.

ఆర్థికంగా చూస్తే, ప్రతిపక్ష నేతకు క్యాబినెట్ మంత్రి ర్యాంకు సమానమైన జీతభత్యాలు, పెన్షన్, అలవెన్సులు లభిస్తాయి. ఆంధ్రప్రదేశ్ పేమెంట్ ఆఫ్ శాలరీస్ అండ్ పెన్షన్స్ అండ్ రిమూవల్ ఆఫ్ డిస్‌క్వాలిఫికేషన్స్ యాక్ట్-1953 ప్రకారం, ఎల్‌ఓపీకి నెలవారీ జీతం రూ.2 లక్షలు, ఇంటి అద్దె అలవెన్స్, వాహనం, సిబ్బంది, భద్రత వంటి సౌకర్యాలు అందుతాయి. ఇది జగన్ వ్యక్తిగత ఖర్చులను తగ్గిస్తుంది. పార్టీని బలోపేతం చేయడానికి సహాయపడుతుంది. రాజకీయంగా ఈ హోదా లేకుండా వైఎస్సార్‌సీపీ 'సాధారణ పార్టీ'గా మిగిలిపోతుంది. ఇది 2029 ఎన్నికల్లో పార్టీని మరింత బలహీనపరుస్తుంది. జగన్ దీన్ని 'ప్రజాస్వామ్య హక్కు'గా చూపిస్తున్నారు. కానీ విశ్లేషకులు దీన్ని పార్టీ పునరుద్ధరణకు ముఖ్యమైన అడుగుగా పేర్కొంటున్నారు.

కోర్టు తలుపు పదేపదే తట్టడం ఎందుకు?

జగన్ ఈ అంశంపై ఇప్పటికే రెండు సార్లు హైకోర్టును ఆశ్రయించారు. మొదటి సారి 2024 జూలైలో స్పీకర్ తన దరఖాస్తుపై నిర్ణయం తీసుకోకపోవడాన్ని సవాల్ చేస్తూ పిటిషన్ దాఖలు చేశారు. ఆ సమయంలో కోర్టు నోటీసులు జారీ చేసి, విచారణ చేపట్టింది. రెండోసారి 2025 ఫిబ్రవరి 5న స్పీకర్ ఇచ్చిన రూలింగ్‌ను చట్టవిరుద్ధమంటూ పిటిషన్ వేశారు. హైకోర్టు ఈ రెండు పిటిషన్లను కలిపి విచారిస్తోంది. తదుపరి విచారణను అక్టోబర్ 4కు వాయిదా వేసింది.

పదేపదే కోర్టును ఆశ్రయించడం వెనుక ప్రధానమైన కారణం ఉంది. స్పీకర్ నిర్ణయాన్ని రాజకీయంగా ఎదుర్కోవడం కంటే చట్టపరమైన మార్గం సురక్షితమని జగన్ భావిస్తున్నారు. అసెంబ్లీలో టీడీపీ-జనసేన-బీజేపీ కూటమి బలముంది. దీంతో రాజకీయ చర్చల్లో హోదా దక్కే అవకాశం తక్కువ. కోర్టు ద్వారా హోదా సాధిస్తే, అది ప్రజాస్వామ్య విజయంగా చెప్పుకోవచ్చు. అంతేకాక గతంలో ఢిల్లీ అసెంబ్లీలో ఆప్‌కు 3 సీట్లతో హోదా ఇచ్చిన ఉదాహరణలను జగన్ ప్రస్తావిస్తున్నారు. ఇవి చట్టపరమైన వాదనలకు బలం చేకూరుస్తాయి.

నిబంధనలు, కన్వెన్షన్ల మధ్య ‘స్పీకర్ నిరాకరణ’ ఆట

స్పీకర్ అయ్యన్నపాత్రుడు జగన్‌ను ఎల్‌ఓపీగా గుర్తించడానికి నిరాకరించడం వెనుక ప్రధాన కారణం వైఎస్సార్‌సీపీకి అసెంబ్లీలో 10 శాతం సీట్లు (175లో 18) లేకపోవడం. ఈ '10 శాతం రూల్' లోక్‌సభలో స్థిరపడిన కన్వెన్షన్. (లోక్‌సభ కన్వెన్షన్ అనేది చట్టం కాకపోయినా, ఆచరణలో స్థిరపడిన సంప్రదాయం. దీనిని రాజకీయ సందర్భానుసారంగా ఉపయోగిస్తారు.) కానీ ఆంధ్రప్రదేశ్ చట్టంలో స్పష్టంగా లేదు. యాక్ట్ సెక్షన్ 12బీ ప్రకారం 'ప్రతిపక్ష నేత అంటే అతిపెద్ద ప్రతిపక్ష పార్టీ నేత' అని నిర్వచనం ఉంది. కానీ సీట్ల శాతం గురించి ప్రస్తావన లేదు. స్పీకర్ దీన్ని 'అసాధారణ కోరిక'గా పేర్కొంటూ, లోక్‌సభ కన్వెన్షన్‌ను అనుసరించారు. ఇది చట్టపరమైనదా? జగన్ పిటిషన్‌లో ఈ రూలింగ్ యాక్ట్‌కు విరుద్ధమంటూ వాదిస్తున్నారు.

విశ్లేషకుల అభిప్రాయం ప్రకారం ఈ నిర్ణయం మెజారిటీవాదాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. కానీ ప్రజాస్వామ్యంలో ప్రతిపక్షాన్ని నిశ్శబ్దం చేయడం ఆరోగ్యకరం కాదు. గతంలో ఇతర రాష్ట్రాల్లో (ఉదా: ఢిల్లీ, గోవా) తక్కువ సీట్లతో హోదా ఇచ్చిన సందర్భాలు ఉన్నాయి. కానీ ఏపీలో రాజకీయ శత్రుత్వం కారణంగా నిరాకరణ జరిగిందని కొందరు వాదిస్తున్నారు.

వ్యక్తిగత నోటీసులు హైకోర్టు ఎందుకు నిరాకరించింది?

జగన్ పిటిషన్‌పై హైకోర్టు జస్టిస్ గన్నమనేని రామకృష్ణ ప్రసాద్ బెంచ్ అసెంబ్లీ సెక్రటరీ, న్యాయశాఖ సెక్రటరీ, స్పీకర్ సెక్రటరీలకు నోటీసులు జారీ చేసింది. కానీ వ్యక్తిగత హోదాలో స్పీకర్ అయ్యన్నపాత్రుడు, శాసనసభ వ్యవహారాల మంత్రి పయ్యావుల కేశవ్‌లకు నోటీసులు ఇవ్వడానికి నిరాకరించింది. ఎందుకంటే... ఈ నిర్ణయాలు అధికారిక బాధ్యతల్లో భాగమే. వ్యక్తిగతమైనవి కావు. కోర్టు నియమాల ప్రకారం అధికారులను వ్యక్తిగతంగా ప్రతివాదులుగా చేయడానికి దురుద్దేశం, వ్యక్తిగత ప్రమేయం రుజువు కావాలి. ఇక్కడ రూలింగ్ అధికారికమైనది కాబట్టి, వ్యక్తిగత నోటీసులు అనవసరమని కోర్టు భావించింది. ఇది అధికారులను రక్షించడానికి, అనవసర ఇబ్బందులు కలగకుండా చేయడానికి సాధారణ పద్ధతి.

ప్రజాస్వామ్యానికి పరీక్ష

జగన్ హోదా పోరు ఏపీ రాజకీయాల్లో ప్రతిపక్ష పాత్రను ప్రశ్నార్థకం చేస్తోంది. హోదా లభిస్తే వైఎస్సార్‌సీపీకి ఊపిరి వస్తుంది. లేకుంటే పార్టీ మరింత ఒంటరితనానికి గురవుతుంది. కానీ ఇది చట్టపరమైన వివాదమే కాక, ప్రజాస్వామ్య స్ఫూర్తిని పరీక్షించే అంశం. కోర్టు తీర్పు ఏపీలో ప్రతిపక్ష హక్కులకు మార్గదర్శకంగా మారవచ్చు. రాజకీయ పక్షాలు ఇందులో ప్రజాస్వామ్య స్ఫూర్తిని కాపాడాల్సిన అవసరం ఉంది.