వెలిగొండ ఎప్పుడు?

మొంథా తుపాను దెబ్బలు

మొంథా తుపాను (అక్టోబర్ 2025) వర్షాలు, వరదలు వల్ల వెలిగొండ ప్రాజెక్టు గణనీయ దెబ్బ తీసుకుంది. ఇరిగేషన్ మంత్రి నిమ్మల రామానాయుడు నవంబర్ 12న రెండోసారి పరిశీలించి, డీవాటరింగ్ పనులు, కూలిన కల్వర్టులు, టన్నెల్స్ డ్యామేజ్‌పై కోపం వ్యక్తం చేశారు. ప్రభుత్వం రూ. 456 కోట్లతో ఫీడర్ కాలువు లైనింగ్, 3 కి.మీ. రిటైనింగ్ వాల్ నిర్మాణానికి టెండర్లు జారీ చేసింది.

అంశం	స్థితి (నవంబర్ 2025)	ప్రభావం
ట్విన్ టన్నెల్స్	మునిగిపోయాయి; డీవాటరింగ్ ప్రక్రియలో..	నీటి తొలగింపుకు 1-2 నెలలు, లైనింగ్ ఆలస్యం
ఫీడర్ కాలువు	బ్రీచ్ అయింది. కల్వర్టులు కూలాయి.	రూ. 456 కోట్ల పనులు మొదలు, 2026 ముందు పూర్తి లక్ష్యం.
రెండో టన్నెల్	1 కి.మీ. లైనింగ్ మిగిలి (5 మీ. డయామీటర్)	డ్రిల్లింగ్ & బ్లాస్టింగ్ పూర్తి కానందున నీటి విడుదలకు అడ్డంకి.
మొత్తం పూర్తి శాతం	70-80 శాతం (టన్నెల్స్ 99 శాతం, కానీ రిజర్వాయర్ 60శాతం)	రూ. 4,000 కోట్లు మిగిలి, R&R (పునరావాసం)లో 3 కాలనీలు మాత్రమే.

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని ప్రకాశం, కడప, నెల్లూరు జిల్లాల్లోని కరువు, ఫ్లోరైడ్ ప్రభావిత ప్రాంతాలకు జీవనాడిగా మారాల్సిన ‘‘పూల సుబ్బయ్య వెలిగొండ ప్రాజెక్ట్ (Poola Subbaiah Veligonda Project - PSVP)’’ ఇది 2004లో వైఎస్ రాజశేఖర రెడ్డి ప్రారంభించినది. 2024 మార్చిలో వైఎస్ జగన్‌మోహన్ రెడ్డి ట్విన్ టన్నెల్స్ ప్రారంభించారు. ప్రస్తుత ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు 2026కి పూర్తి చేస్తామని హామీ ఇచ్చారు.

వెలిగొండ టన్నెల్ బోరింగ్ మిషన్

ప్రాజెక్టు పూర్తి వివరాలు

వివరం	స్పష్టమైన వివరణ
పూర్తి పేరు	పూల సుబ్బయ్య వెలిగొండ ప్రాజెక్ట్ (Poola Subbaiah Veligonda Project - PSVP) – 2005లో పూల సుబ్బయ్య పేరు పెట్టారు.
స్థానం	మార్కాపూర్ (ప్రకాశం జిల్లా) నల్లమల అడ్విటీలో, నాగార్జునసాగర్-శ్రీశైలం టైగర్ రిజర్వ్ కింద.
ప్రారంభం	2004 (వైఎస్ రాజశేఖర రెడ్డి), 20+ సంవత్సరాలు ఆలస్యం (రాజకీయ, న్యాయపోరాటాలు).
మొత్తం ఖర్చు	రూ. 10,010.54 కోట్లు (ప్రారంభ అంచనా రూ. 5,150 కోట్లు, పెరిగింది).
ప్రయోజనాలు	సాగు: 4.47 లక్షల ఎకరాలు (స్టేజ్-1: 1.19 లక్షలు; స్టేజ్-2: 3.28 లక్షలు). తాగునీరు: 15.25 లక్షల మంది (30 మండలాలు – 737 గ్రామాలు). ఫ్లోరైడ్, కరువు ప్రభావిత ప్రాంతాలకు ప్రత్యేకం.
ప్రస్తుత స్థితి (2025 నవంబర్)	ఒక టన్నెల్ పూర్తి (2024), మరో టెన్నెల్ ఒక కిలో మీటరు పని ఉంది. రిజర్వాయర్‌కు రూ. 4,000 కోట్లు కావాలి. 2026కి పూర్తి (చంద్రబాబు హామీ).

ప్రాజెక్టు స్టేజ్-1 (ప్రకాశం జిల్లా): 1.19 లక్షల ఎకరాలు + 4 లక్షల మందికి తాగునీరు. స్టేజ్-2: మిగిలిన జిల్లాలకు విస్తరణ.

నీటి మూలం & నల్లమల సాగర్ (వెలిగొండ ప్రాజెక్టు) సంబంధం

శ్రీశైలం డ్యామ్ పై భాగంలోని కొల్లం వాగు (కృష్ణా నది ఫ్లడ్ వాటర్) నుంచి నీరు తీసి, ‘‘ట్విన్ టన్నెల్స్’’ (18.82 కి.మీ. పొడవు, డయామీటర్ 7-9.2 మీ.) ద్వారా గ్రావిటీ ఫ్లోతో ‘‘నల్లమల సాగర్ రిజర్వాయర్’’కు తరలిస్తారు. ఇది వెలిగొండ ప్రాజెక్టులోని ప్రధాన భాగం. నల్లమల సాగర్‌నే "వెలిగొండ రిజర్వాయర్"గా కూడా పిలుస్తారు.

వివరం	స్పష్టమైన వివరణ
నీటి మూలం	కృష్ణా నది ఫ్లడ్ వాటర్ (కొల్లం వాగు, శ్రీశైలం రిజర్వాయర్ ఫోర్‌షోర్) – +840 అడుగులు (256 మీ.) పైన 43.50 TMC.
తరలింపు మార్గం	ట్విన్ టన్నెల్స్ (18.82 కి.మీ., డబుల్ షీల్డ్ TBMతో నిర్మాణం) + 21.6 కి.మీ. ఫీడర్ కాలువ.
నల్లమల సాగర్	నల్లమల హిల్ రేంజ్‌లో 3 గ్యాప్‌లు (సుంకేశుల, గొట్టిపడియ, కాకర్ల) మూసి ఏర్పడిన రిజర్వాయర్ – వెలిగొండ ప్రాజెక్టు కోర్.
సామర్థ్యం	53.85 TMC మొత్తం (లైవ్ స్టోరేజ్ 43.5 TMC; డెడ్ స్టోరేజ్ 10 TMC). FRL: 244 మీ.; MDDL: 214.3 మీ. 42 TMC సమీపంలో (లైవ్ సామర్థ్యం).

30 రోజుల్లో 43.50 TMC తీస్తారు (328 క్యూమెక్స్ డిస్చార్జ్). టన్నెల్స్ టైగర్ రిజర్వ్ కింద పోతాయి. వన్యప్రాణులకు భంగం లేకుండా చూస్తారు.

పూర్తయిన వెలిగొండ మొదటి టెన్నెల్

ప్రయోజనాలు పొందే జిల్లాలు & ప్రాంతాలు

ప్రకాశం, కడప (YSR), నెల్లూరు జిల్లాల్లోని 30 మండలాలు (ప్రకాశం: 23; నెల్లూరు: 5; కడప: 2). మెగా ఇండస్ట్రియల్ హబ్ (దోనకొండ), NIMZ (పామూరు)కు కూడా నీరు.

జిల్లా	మండలాలు / ప్రాంతాలు	సాగు ప్రయోజనం (ఎకరాలు)	తాగునీరు (మంది)	విశేషాలు
ప్రకాశం	23 మండలాలు (మార్కాపూర్, దోర్నాల, కనిగిరి మొ.)	3.70 లక్షలు (తీగలేరు, ఈస్టరన్ కాలువులు)	11.25 లక్షలు (1,657 గ్రామాలు)	స్టేజ్-1 ప్రధానం; ఫ్లోరైడ్ ప్రభావితం.
కడప (YSR)	2 మండలాలు (బద్వేల్, మైనవరం మొ.)	37,000	2 లక్షలు	రాయలసీమ కరువు ప్రాంతాలు.
నెల్లూరు	5 మండలాలు (అత్మకూరు, కవలి మొ.)	40,000	2 లక్షలు	ఉప్పులాండ్ ప్రాంతాలు.
మొత్తం	30 మండలాలు	4.47 లక్షలు	15.25 లక్షలు	3 కాలువులు: తీగలేరు (62,000), గొట్టిపడియ (9,500), ఈస్టరన్ (3.70 లక్షలు).

ప్రస్తుత స్థితి & సవాళ్లు

అంశం	వివరణ
పూర్తి %	70-80% (టన్నెల్స్ 100%; రిజర్వాయర్ డ్యామ్‌లు 60%; కాలువలు 50%).
తాజా అప్‌డేట్స్	2024 మార్చి: ట్విన్ టన్నెల్స్ ప్రారంభం (YS జగన్). 2025 ఏప్రిల్: రూ. 106.39 కోట్లు మంజూరు (రిజర్వాయర్ ఇంపౌండింగ్‌కు). చంద్రబాబు "2026కి పూర్తి" హామీ; కనిగిరి 'కనకపట్నం'గా మారుతుంది.
సవాళ్లు	R&R: 7,555 కుటుంబాలు (11 గ్రామాలు) రూ. 1,200 కోట్లు మిగిలి; 2013 ల్యాండ్ యాక్ట్ ప్రకారం కాంపెన్సేషన్ డిమాండ్. రూ. 4,000 కోట్లు కాంపన్సేషన్ ఇవ్వాల్సి ఉంది. హై కోర్టులో కేసులు ఉన్నాయి.
ముందుకు ప్లాన్	2025 వర్షాకాలంలో రిజర్వాయర్ నింపడం; 2026కి ఆయకట్‌కు నీరు.

వివాదాలు

YSRCP హయాంలో 90 శాతం పని పూర్తయ్యిందని, TDP ఆలస్యం చేసిందని ఆరోపణలు. జరిగిన తప్పులపై రికవరీ చేస్తున్నామని టీడీపీ చెబుతోంది.

శ్రీశైలం నుంచి 43.50 TMC నీరు నల్లమల సాగర్ (53.85 TMC సామర్థ్యం) ప్రకాశం, కడప, నెల్లూరుకు 4.47 లక్షల ఎకరాలు + 15.25 లక్షల మందికి తాగునీరు అందిస్తుంది. 2026కి కరువు రహిత రాయలసీమ గా మారుతుందని ప్రభుత్వం చెబుతోంది.

డీవాటరింగ్ & 1 కి.మీ. పని అంచనా

ముఖ్యమంత్రి ఆదేశాల ప్రకారం, టన్నెల్స్‌లో మునిగిన నీటిని బయటకు తీసి (డీవాటరింగ్), రెండో టన్నెల్‌లో మిగిలిన 1 కి.మీ. లైనింగ్, బెంచింగ్ పనులు పూర్తి చేసిన తరువాత నీటిని విడుదల చేస్తారు. పంపులు, డ్రైనేజ్ వ్యవస్థలతో 2-4 వారాలు (ప్రస్తుతం ప్రక్రియలో). తుపాను తీవ్రత (అసాధారణ వర్షాలు) కారణంగా 1-2 నెలల వరకు పట్టవచ్చు. 1 కి.మీ. లైనింగ్, డ్రిల్లింగ్ & బ్లాస్టింగ్ పూర్తి అయినా, లైనింగ్ (కాంక్రీట్ పూత)కు 1-2 నెలలు. మొత్తం 3-4 నెలలు (ఫిబ్రవరి-మార్చి 2026కి సాధ్యం) పట్ట వచ్చు.

హామీలు vs అమలు, రాజకీయ, ఆర్థిక సవాళ్లు

చంద్రబాబు 1996లో పునాది రాయి వేశారు. 2014లో రూ. 1,373 కోట్లు కేటాయించారు. YSRCP హయాంలో (2019-24) టన్నెల్స్ ప్రారంభించారు. కానీ పూర్తి లేకుండా ప్రారంభించారని TDP ఆరోపిస్తోంది. ప్రస్తుతం TDP ప్రభుత్వం రూ. 1,000 కోట్లు R&Rకు, మొత్తం రూ. 4,000 కోట్లు పెండింగ్ పనులకు కేటాయిస్తోంది. చంద్రబాబు ప్రతి 15 రోజులకు రివ్యూ చేస్తున్నారు.