ఆంధ్రప్రదేశ్ గురించి ఆర్బీఐ ఏమి చెప్పింది?
ఆంధ్రప్రదేశ్ అభివృద్ధి, సవాళ్ల మధ్య పురోగతి సాధిస్తోంది. ఏపీపై ఆర్బీఐ వెల్లడించిన నివేదికలో పేర్కొన్న అంశాలు సవాళ్లను గుర్తు చేస్తున్నాయి.
ఆర్బీఐ 2025 నివేదిక ప్రకారం ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయం, మత్స్య క్రీడల్లో దేశవ్యాప్తంగా అగ్రస్థానం సంపాదించింది. అయితే ఆర్థిక పురోగతి, ఆర్థిక నిర్వహణలో గణనీయమైన వైరుధ్యాలను వెల్లడించింది. రాష్ట్రం పండ్ల ఉత్పత్తిలో 19.3 మిలియన్ టన్నులతో మొదటి స్థానం, మత్స్య ఉత్పాదకంలో 5.158 మిలియన్ టన్నులతో ప్రధాన ఉత్పాదనగా నిలిచినది, 2024-25లో జీఎస్డీపీ రూ.15.93 లక్షల కోట్లకు చేరుకుని, ప్రతి వ్యక్తికి ఆదాయం రూ.2.66 లక్షలుగా పెరిగి ఆర్థిక ఊపును నిరూపిస్తున్నాయి. అయితే 4.2 శాతం జీఎస్డీపీకి ఆర్థిక లోటు, 2.1 శాతం ఆదాయ లోటు, 34.1 శాతం జీఎస్డీపీకి రుణాలు. ఇవి 3 శాతం పరిమితిని మించి దీర్ఘకాలిక ఆర్థిక ఒత్తిడిని పెంచుతున్నాయి. ఆఫ్-బడ్జెట్ రుణాలు రూ.1.18 లక్షల కోట్లు, పెన్షన్లు, వడ్డీలపై 25 శాతం ఆదాయ ఖర్చు. చారిత్రకంగా 51 శాతం మాత్రమే ఉపయోగించిన మూలస్థావరాలపై ఖర్చు, ఇవి అభివృద్ధి ప్రణాళికలను దెబ్బతీస్తూ, స్థిరమైన వృద్ధికి అడ్డంకిగా మారాయి. ఈ వైరుధ్యాలు రాష్ట్రానికి సంస్కరణల అవసరాన్ని హైలైట్ చేస్తున్నాయి.
దీర్ఘకాలిక స్థిరత్వం ప్రశ్నార్థకం
ఆంధ్రప్రదేశ్ ఆర్థిక వృద్ధి ఇటీవల కాలంలో ఆశాజనకంగా ఉన్నప్పటికీ, జిల్లాల్లో అంతర్గతంగా మౌలిక సదుపాయాల లోపాలు పారిశ్రామిక విస్తరణను పరిమితం చేస్తున్నాయి. 2025–26 ఆర్థిక సంవత్సరం మొదటి త్రైమాసికంలో రాష్ట్రం 10.5 శాతం వృద్ధి రేటును సాధించినప్పటికీ, ఇది జాతీయ సగటు (సుమారు 8.7 శాతం) కంటే అధికమైనదే అయినా, ఆర్థిక ఒత్తిళ్లు, బడ్జెట్ లోటు (2025–26లో 4.4 శాతం జిఎస్డిపి) దీర్ఘకాలిక స్థిరత్వాన్ని ప్రశ్నార్థకం చేస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా వరదలు, పర్యావరణ సమస్యల వల్ల సంభవించే ఆర్థిక నష్టాలు (ఉదాహరణకు గతంలో రూ.50,000 కోట్ల వరకు నష్టాలు) రాష్ట్ర వృద్ధిని అడ్డుకుంటున్నాయి.
సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాల (ఎస్డిజి) సాధనలో కూడా రాష్ట్రం మిశ్రమ ఫలితాలను సాధిస్తోంది. 2023–24 ఎస్డిజి ఇండియా ఇండెక్స్ ప్రకారం ఆంధ్రప్రదేశ్ జాతీయ స్థాయిలో మెరుగైనప్పటికీ, కొన్ని రంగాల్లో లోపాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి. ఉదాహరణకు అఫోర్డబుల్, క్లీన్ ఎనర్జీ (ఎస్డిజి-7)లో మొదటి స్థానం సాధించినప్పటికీ, ఇతర లక్ష్యాల్లో సవాళ్లు ఉన్నాయి. స్వర్ణ ఆంధ్ర 2047 విజన్ కింద డీప్ టెక్, జీరో పావర్టీ లక్ష్యాలు ఆశాజనకమైనవే అయినా, ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ స్కేలింగ్లో ఎదుర్కొనే సవాళ్లు అమలును కష్టతరం చేస్తున్నాయి. ఇంకా సామాజిక వెల్ఫేర్ కార్యక్రమాలు ఆర్థిక ఒత్తిళ్ల మధ్య కొనసాగడం రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి ప్రధాన సవాలుగా మారింది.
ఆర్బిఐ నివేదికలో ప్రధాన అంశాలు
రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా తాజా నివేదిక ప్రకారం, ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయ మరియు మత్స్య రంగాల్లో అగ్రస్థానం సాధించింది. పండ్ల ఉత్పత్తిలో రాష్ట్రం 1.93 కోటి టన్నులతో దేశంలో మొదటి స్థానంలో నిలిచింది. అలాగే, చేపల ఉత్పత్తిలో 51.58 లక్షల టన్నులతో అగ్రగామిగా ఉంది. ఆర్థిక రంగంలో, 2024–25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి రాష్ట్ర స్థూల ఉత్పత్తి (జిఎస్డిపి) రూ.15.93 లక్షల కోట్లుగా నమోదైంది, తలసరి జిఎస్డిపి రూ.2.66 లక్షలుగా ఉంది.
జర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (ఆర్బిఐ) తాజా నివేదిక ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాన్ని బహుముఖ పురోగతి సాధిస్తున్న రాష్ట్రంగా ప్రకటించింది. వ్యవసాయం, మత్స్య రంగం, ఆర్థిక వృద్ధి మరియు సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాల్లో రాష్ట్రం సాధించిన ఘనతలు దేశ స్థాయిలో టాప్-5 రాష్ట్రాల జాబితాలో చేరే అవకాశాన్ని సూచిస్తున్నాయి. ఈ విశ్లేషణలో రాష్ట్రం సాధించిన ప్రగతిని పరిశీలిస్తూ, భవిష్యత్ స్థాయిని అంచనా వేస్తాము.
వ్యవసాయ, మత్స్య రంగాల్లో అగ్రస్థానం
ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయ రంగంలో దేశానికి నాయకత్వం వహిస్తోంది. పండ్ల ఉత్పత్తిలో రాష్ట్రం 1.93 కోటి టన్నులతో మొదటి స్థానంలో నిలిచింది, ఇది దేశంలోని మొత్తం పండ్ల ఉత్పత్తిలో గణనీయమైన భాగాన్ని సూచిస్తుంది. మత్స్య రంగంలో కూడా 51.58 లక్షల టన్నుల ఉత్పత్తితో అగ్రగామిగా ఉంది, ఇది రాష్ట్ర తీరప్రాంత సముద్ర వనరుల సమర్థ వినియోగాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. ఈ రంగాల్లో సాధించిన ఆధిక్యం రాష్ట్ర ఆర్థిక వ్యవస్థకు బలమైన పునాదిని అందిస్తుంది, ముఖ్యంగా గ్రామీణ ఆర్థిక వృద్ధికి ఇది కీలకం. దేశంలోని ఇతర రాష్ట్రాలతో పోలిస్తే, ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయ ఉత్పాదకతలో ముందంజలో ఉండటం ద్వారా ఆహార భద్రతకు గణనీయమైన సహకారం అందిస్తోంది.
ఆర్థిక వృద్ధి, మౌలిక సదుపాయాలు
2024–25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి రాష్ట్ర స్థూల దేశీయోత్పత్తి (GSDP) రూ. 15.93 లక్షల కోట్లుగా నమోదైంది. ఇది దేశంలోని ప్రముఖ రాష్ట్రాలలో ఆంధ్రప్రదేశ్ను 7–8 స్థానాల మధ్య ఉంచుతుంది. తలసరి GSDP రూ. 2.66 లక్షలుగా ఉండటం ద్వారా రాష్ట్రం జాతీయ సగటు (సుమారు రూ. 2 లక్షలు) కంటే మెరుగైన స్థితిలో ఉంది, ఇది పారిశ్రామిక, సేవల రంగాల వృద్ధిని సూచిస్తుంది. విద్యుత్ లభ్యతలో 1481 యూనిట్లతో 14వ స్థానం సాధించినప్పటికీ, ఇది మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధికి రాష్ట్రం చేస్తున్న ప్రయత్నాలను ప్రతిబింబిస్తుంది. ఈ ఆర్థిక సూచికలు రాష్ట్రాన్ని మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు వంటి ప్రముఖ రాష్ట్రాలతో పోటీపడే స్థాయికి తీసుకువెళ్తున్నాయి.
ఆరోగ్యం, సుస్థిర అభివృద్ధి
జనాభా ఆరోగ్య పరంగా, రాష్ట్రంలో సగటు జీవితకాలం 70 సంవత్సరాలుగా ఉండటం (పురుషులు 68, మహిళలు 73) జాతీయ సగటుతో సమానంగా ఉంది, ఇది ఆరోగ్య సేవల మెరుగుదలను సూచిస్తుంది. సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాల (SDG) సాధనలో 74 మార్కులతో 10వ స్థానం సాధించడం రాష్ట్రం పర్యావరణ, సామాజిక మరియు ఆర్థిక సమతుల్యతకు చేస్తున్న ప్రయత్నాలను హైలైట్ చేస్తుంది. ఇతర తెలుగు రాష్ట్రం (తెలంగాణ)తో కలిపి ఈ స్థానం సాధించడం ద్వారా, ఆంధ్రప్రదేశ్ దక్షిణ భారత రాష్ట్రాలలో ముందంజలో ఉంది.
భవిష్యత్ స్థాయి, టాప్-5 రాష్ట్రాల లక్ష్యం
పై సాధనలు ఆంధ్రప్రదేశ్ను దేశంలోని అభివృద్ధి చెందిన రాష్ట్రాల జాబితాలో టాప్-5 స్థానాల వైపు నడిపిస్తున్నాయి. వ్యవసాయ, మత్స్య రంగాల్లో ఆధిక్యం ఆహార ఉత్పాదకతలో రాష్ట్రాన్ని అగ్రగామిగా నిలబెడుతుంది, అయితే ఆర్థిక వృద్ధి మరియు SDG సాధనలు సమగ్ర అభివృద్ధిని సూచిస్తున్నాయి. మౌలిక సదుపాయాలు మరియు ఆరోగ్య రంగాల్లో మరింత మెరుగుదలలు చేపట్టడం ద్వారా, రాష్ట్రం గుజరాత్, కర్ణాటక వంటి రాష్ట్రాలతో సమాన స్థాయికి చేరుకోవచ్చు. ఆర్బిఐ నివేదిక ఈ పురోగతిని ధృవీకరిస్తుంది, ఇది రాష్ట్ర ప్రభుత్వ విధానాల సమర్థతను ప్రతిబింబిస్తుంది. భవిష్యత్తులో, ఈ వృద్ధి కొనసాగితే ఆంధ్రప్రదేశ్ దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు కీలక సహకారి రాష్ట్రంగా మారుతుంది.