బనకచర్ల కాకుంటే సోమశిల...

ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం గోదావరి నది వరద జలాలను కరవు తీవ్రంగా ఉన్న రాయలసీమ, ఇతర ప్రాంతాలకు మళ్లించడానికి వినూత్న ప్రతిపాదనలు రూపొందిస్తోంది. ముఖ్యంగా పోలవరం-బనకచర్ల అనుసంధానం పై దీర్ఘకాలిక చర్చల తర్వాత, జలవనరుల శాఖ ఈ ప్రాజెక్టును సవరించి కొత్త రూపు ఇచ్చింది. టన్నెళ్లను తొలగించి, అంచనా ఖర్చును తగ్గించి, నల్లమల సాగర్ జలాశయం, సోమశిల జలాశయాలకు నీటిని చేర్చేలా సవరణలు చేశారు. మొత్తం మూడు సెగ్మెంట్లలో ఈ పనులు చేపట్టాలని ప్రతిపాదించారు, ఇందుకు సుమారు 58 వేల కోట్ల రూపాయల అంచనా వ్యయం ఉంది.

ఈ ప్రతిపాదనలో నీటిని ప్లస్15.50 మీటర్ల నుంచి ప్లస్ 250 మీటర్లకు ఎత్తిపోయడం ద్వారా ఖర్చు తగ్గుతుందని భావిస్తున్నారు. ఫలితంగా 7 లక్షల ఎకరాల కొత్త ఆయకట్టు సృష్టించడంతోపాటు, 6 లక్షల ఎకరాల స్థిరీకరణ సాధ్యమవుతుంది. రాయలసీమతోపాటు ప్రకాశం, నెల్లూరు, కృష్ణా, గుంటూరు జిల్లాల కరవు ప్రాంతాలకు నీరు అందుతుంది. ప్రస్తుతం ఈ ప్రతిపాదనపై చర్చలు సాగుతున్నాయి, కేంద్ర ప్రభుత్వంతో సంప్రదింపుల తర్వాత తుది రూపు దిద్దుకుంటుంది.

సెగ్మెంట్ 1: పోలవరం నుంచి ప్రకాశం బ్యారేజీకి

ఈ సెగ్మెంట్ ముఖ్య ఉద్దేశ్యం గోదావరి వరద జలాలను సముద్రంలోకి వృథా కాకుండా మళ్లించడం. పోలవరం జలాశయం నుంచి రోజుకు 2 టీఎంసీల చొప్పున నీటిని మళ్లిస్తారు, ముఖ్యంగా జులై 1 నుంచి అక్టోబరు 15 వరకు. సముద్రంలో లక్ష క్యూసెక్కులకు మించి నీరు కలిసిపోతున్న 83 రోజుల్లో ఈ మళ్లింపు సాధ్యమవుతుంది. ఇందుకు 100 రోజులపాటు రోజుకు 2 టీఎంసీలు మళ్లించవచ్చు. ప్రస్తుత నిర్మాణంలో ఉన్న ప్రాజెక్టుల అవసరాలు తీరిన తర్వాతే ఈ వరద నీటిని ఉపయోగిస్తారు. పోలవరం నుంచి ప్రకాశం బ్యారేజీ వరకు ప్రత్యేక వరద కాలువ నిర్మిస్తారు, తాడిపూడి కాలువను దీనికి అనుసంధానం చేస్తారు. ఈ సెగ్మెంట్‌కు సుమారు 13 వేల కోట్ల రూపాయలు ఖర్చవుతుందని అంచనా.

ఈ భాగం అత్యంత ఆచరణీయమైనది ఎందుకంటే ఇది సముద్రంలో వృథా అవుతున్న నీటిని ఉపయోగిస్తుంది. అయితే, ప్రస్తుత ప్రాజెక్టులతో సమన్వయం సవాలుగా మారవచ్చు. ఎందుకంటే వరద కాలాల్లో మాత్రమే నీరు అందుబాటులో ఉంటుంది. ఇది పర్యావరణ ప్రభావాన్ని తగ్గించడంతోపాటు, ఆర్థికంగా కూడా సమర్థవంతమైనది.

సెగ్మెంట్ 2: ప్రకాశం బ్యారేజీ నుంచి బొల్లాపల్లి రిజర్వాయర్‌కు

ఇక్కడ ప్రకాశం బ్యారేజీ వద్ద వైకుంఠపురం నుంచి నీటిని ఎత్తిపోయాలి, రోజుకు 23 వేల క్యూసెక్కులు. ఆరు చోట్ల పంపుహౌస్‌లు నిర్మిస్తారు, నీటిని ప్లస్ 15.50 మీటర్ల నుంచి ప్లస్ 229 మీటర్లకు ఎత్తిపోస్తారు. బొల్లాపల్లి వద్ద 173 టీఎంసీల నిల్వ సామర్థ్యం ఉన్న రిజర్వాయర్ నిర్మిస్తారు. భూసేకరణ, పునరావాసం మొదలైనవి కలిపి ఈ సెగ్మెంట్‌కు సుమారు 36 వేల కోట్ల రూపాయలు ఖర్చవుతుంది.

ఈ భాగం టెక్నికల్‌గా సంక్లిష్టమైనది. ఎందుకంటే ఎత్తిపోతలు శక్తి వినియోగాన్ని పెంచుతాయి. అయితే ఇది రాయలసీమకు నీటి నిల్వను సృష్టించడంలో కీలకం. పర్యావరణ ప్రభావం, భూసేకరణ సమస్యలు సవాళ్లుగా మారవచ్చు. కానీ దీర్ఘకాలికంగా కరవు తీవ్రతను తగ్గిస్తుంది. ఖర్చు అధికమైనా, నీటి సమర్థవంతమైన నిర్వహణ ద్వారా ఆర్థిక ప్రయోజనాలు ఎక్కువ.

సెగ్మెంట్ 3: బొల్లాపల్లి నుంచి సోమశిల మరియు నల్లమల సాగర్‌కు

కొత్త ప్రతిపాదనలో ఈ సెగ్మెంట్‌లోనే ఎక్కువ మార్పులు ఉన్నాయి. బొల్లాపల్లి జలాశయం నుంచి రోజుకు 2 టీఎంసీలు మళ్లిస్తారు. రెండు దశల్లో ఎత్తిపోస్తారు. ఇందులో 1.40 టీఎంసీలు మూసీ, మున్నేరు ఉపనదుల మధ్య సాగులోకి రాని భూమిని కొత్తగా సాగుకు తీసుకువస్తాయి. చిన్న చెరువులకు, తాగు మరియు పారిశ్రామిక అవసరాలకు కేటాయిస్తారు. వెలిగొండ ప్రాజెక్టు ఆయకట్టు స్థిరీకరణకు (4.47 లక్షల ఎకరాలు) ఈ నీరు ఉపకరిస్తుంది. బొల్లాపల్లి నుంచి నల్లమల సాగర్ లేదా వెలిగొండ తూర్పు కాలువకు మళ్లిస్తారు. అలాగే, సోమశిల మరియు తెలుగుగంగ ప్రాజెక్టుల ఆయకట్టు స్థిరీకరణకు ఉపయోగిస్తారు. నల్లమల సాగర్ వరకు మళ్లించడానికి సుమారు 9 వేల కోట్ల రూపాయలు ఖర్చవుతుంది.

ఈ సెగ్మెంట్ అత్యంత వినూత్నమైనది,.ఎందుకంటే ఇది కొత్త ఆయకట్టు సృష్టించడంతోపాటు పాత ప్రాజెక్టులను బలోపేతం చేస్తుంది. అయితే బనకచర్ల ప్రాజెక్టును వ్యతిరేకిస్తున్న నేపథ్యంలో ఈ కొత్త ఎత్తిపోతల పథకం సమాజంలో చర్చలు రేపవచ్చు. నిపుణులు సభలు నిర్వహిస్తున్న సమయంలో ప్రభుత్వం ఈ ప్రతిపాదనలను కేంద్రం ముందుకు తీసుకుపోతోంది. ఇది పోలవరం-సోమశిల అనుసంధానానికి శ్రీకారం చుడుతుంది. సవాళ్లుగా పర్యావరణ సమతుల్యత, భూసేకరణ, రాజకీయ వ్యతిరేకత ఉన్నాయి.

మొత్తంగా ఈ ప్రాజెక్టు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో నీటి అసమానతలను తగ్గించడంలో మైలురాయిగా మారవచ్చు. 58 వేల కోట్ల ఖర్చు అధికమైనా, 13 లక్షల ఎకరాల ఆయకట్టు ప్రయోజనం దీర్ఘకాలిక ఆర్థిక వృద్ధిని తెస్తుంది. అయితే అమలు సమయంలో పర్యావరణ, సామాజిక సమస్యలను పరిష్కరించకపోతే వివాదాలు పెరగవచ్చు. కేంద్రం ఆమోదం తర్వాతే ఇది వాస్తవరూపం దాల్చుతుంది, ఇది రాష్ట్రానికి నీటి సమస్యలకు సమగ్ర పరిష్కారంగా మారాలి.