అమరావతి కోసం అప్పులే అప్పులు!

అప్పుల వివరాలు

అమరావతి నిర్మాణం మొదటి దశలో రూ. 64,000 కోట్ల అంచనా ఖర్చు ఉంది. కానీ 2024-25 నాటికి ఇది రూ. 91,000 కోట్లకు పెరిగింది. ఒక సంవత్సరంలోనే రూ. 27,000 కోట్ల పెరుగుదల జరిగింది. ఈ ఖర్చులకు మూలాలు ప్రధానంగా అప్పులే.

వరల్డ్ బ్యాంకు, ఏషియన్ డెవలప్‌మెంట్ బ్యాంకు

వరల్డ్ బ్యాంకు ప్రాజెక్టు P507508 కింద అమరావతి ఇంటిగ్రేటెడ్ అర్బన్ డెవలప్‌మెంట్ ప్రోగ్రామ్‌కు 2024 డిసెంబర్‌లో ఆమోదం తెలిపింది. ADB, వరల్డ్ బ్యాంకు కలిసి మొదట రూ. 13,500 కోట్ల రుణం ఇచ్చాయి. తర్వాత ADB USD 788.8 మిలియన్ల (సుమారు రూ. 6,500 కోట్లు) రుణం ఆమోదించింది. మొత్తం ADB, వరల్డ్ బ్యాంకు నుంచి రూ. 30,000 కోట్ల రుణాలు వచ్చాయి.

HUDCO, ఇతరులు

హౌసింగ్ అండ్ అర్బన్ డెవలప్‌మెంట్ కార్పొరేషన్ (HUDCO) రూ. 11,000 కోట్ల రుణం ఇచ్చింది. జర్మన్ బ్యాంకు KfW నుంచి రూ. 6,000 కోట్లు, రాష్ట్ర బడ్జెట్ నుంచి రూ. 6,000 కోట్లు కేటాయించారు. మొత్తం ఫేజ్-1 కోసం రూ. 26,000 కోట్లు సమీకరించారు.

నిర్మాణం పూర్తయిన సీఆర్డీఏ ఆఫీస్

కేంద్ర సాయం

కేంద్రం రూ. 15,000 కోట్ల రుణాన్ని గ్రాంట్‌గా మార్చింది. దీంతో రాష్ట్ర అప్పు భారం కొంత తగ్గింది. అమరావతి రుణాలు రాష్ట్ర అప్పు సీలింగ్‌లో చేర్చకుండా ఆమోదించారు.

మొత్తం రాష్ట్ర అప్పు 2025 మార్చి నాటికి రూ. 5.62 లక్షల కోట్లకు చేరింది. 2025-26 బడ్జెట్‌లో పబ్లిక్ డెట్ రూ. 1.02 లక్షల కోట్లు అంచనా. (కొత్తగా తీసుకోబోయే అప్పు) అమరావతి కోసం తీసుకున్న అప్పులు రాష్ట్ర ఆర్థిక స్థితిని మరింత ఒత్తిడికి గురి చేస్తున్నాయి.

ఆదాయ మూలాలు

వరల్డ్ బ్యాంకు ఒప్పందం ప్రకారం అమరావతి నుంచి వచ్చే ఆదాయాలతో (భూమి అమ్మకాలు, పన్నులు, పబ్లిక్-ప్రైవేట్ పార్టనర్‌షిప్‌లు) అప్పు తిరిగి చెల్లించాలి. ప్రస్తుతం అమరావతి భూమి విలువ రూ. 5 లక్షల కోట్లకు చేరింది. 4,000 ఎకరాలు వేలం వేసి రుణాలు తిరిగి చెల్లించవచ్చు అని మంత్రి పొంగూరు నారాయణ చెప్పారు. అయితే నగరం ఆదాయం ఊహించిన స్థాయిలో రాకపోతే రాష్ట్ర బడ్జెట్ నుంచి చెల్లించాలి. ఇది విద్య, రోడ్లు వంటి ఇతర రంగాలపై ప్రభావం చూపుతుంది.

సవాళ్లు

ఫేజ్-1 కోసం రూ. 42,000 కోట్లు మాత్రమే అందుబాటులో ఉన్నాయి. మిగిలిన రూ. 49,000 కోట్లు ఎక్కడి నుంచి? ఇది ప్లానింగ్‌లో పారదర్శకత లోపాన్ని సూచిస్తుంది. అమరావతి వరదలకు గురవుతుంది. ఇది అదనపు ఖర్చులకు దారితీస్తుంది. రైతులు భూమి ఇచ్చినా రిటర్నబుల్ ప్లాట్లపై బ్యాంకు రుణాలు ఇప్పుడే ప్రారంభమయ్యాయి.

విమర్శకుల అభిప్రాయాలు

ఆంధ్రప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ చీఫ్ వైఎస్ శర్మిల, CPM నాయకులు వి శ్రీనివాసరావు లు రుణాలకు బదులు కేంద్ర గ్రాంట్‌లు డిమాండ్ చేశారు. రూ. 1 లక్ష కోట్ల అప్పు భారం పడుతుందని హెచ్చరించారు. X (ట్విట్టర్)లో కూడా అప్పుల పెరుగుదలపై చర్చలు జరుగుతున్నాయి. 2014-24 మధ్య రాష్ట్ర అప్పు విపరీతంగా పెరిగింది. రాజకీయ ఇగోల కారణంగా రూ. 1 లక్ష కోట్లు వృథా అవుతున్నాయని విమర్శలు ఉన్నాయి.

అయితే ప్రయోజనాలు కూడా ఉన్నాయి. అమరావతి పూర్తయితే ఉద్యోగాలు, ఆర్థిక వృద్ధి పెరుగుతాయి. ఫైనాన్స్ డిస్ట్రిక్ట్, హైకోర్టు, శాసనసభ వంటి నిర్మాణాలు రాష్ట్రానికి గ్లోబల్ ఇమేజ్ ఇస్తాయి.

అమరావతి నిర్మాణం రాష్ట్ర అభివృద్ధికి కీలకం. కానీ... పెరుగుతున్న అప్పులు ఆందోళన కలిగిస్తున్నాయి. రుణాలు తక్కువ వడ్డీ రేట్లతో వచ్చినా (వరల్డ్ బ్యాంకు వంటివి), ఆదాయం లేకపోతే రాష్ట్ర బడ్జెట్‌పై భారం పడుతుంది. పారదర్శకత, సరైన ప్లానింగ్‌తో ముందుకు సాగాలి. లేకపోతే 'ఇల్లు కట్టి చూడు, పెళ్లి చేసి చూడు' అనే సామెత నిజమవుతుంది. రాష్ట్రం భవిష్యత్ కోసం అప్పులు అవసరమే కానీ అవి సుస్థిరంగా ఉండాలి.