తిరిగి వచ్చిన వెన్నెల -ఈ కాలపు తెలుగు కథ

అలనాటి తెలుగు కథావైభవం ఏమైపోయింది? ఆ బంగారుకాలం తిరిగి రావడం సాధ్యమా? అటు భూషణం, శ్రీపతి, చాసో, అల్లం శేషగిరిరావు, పూసపాటి కృష్ణంరాజు...... ఎలాంటి కథలు రాశారు! శ్రీపాద, రావిశాస్త్రి, రంగనాయకమ్మ, పురాణం, పాలగుమ్మి, పెద్దిభొట్ల, మధురాంతకం, నెల్లూరి కేశవస్వామి….ఎలాంటి జీవితాన్ని రికార్డు చేశారు! ఇలా ఎన్ని పేర్లయినా చెప్పొచ్చు. ఎన్ని కథలయినా గుర్తు చేయవచ్చు. మరిచిపోలేనివి, ఎన్నటికీ మరపురానివి. కొడవటిగంటి, బుచ్చిబాబు, త్రిపుర, చలం, కళ్యాణ సుందరీ జగన్నాథ్, అబ్బూరి ఛాయాదేవి, సి.రామచందరరావు….ఎవరైతేనేం, ఒక్కొక్కరూ మహాకథకులు. తెలంగాణ, రాయలసీమ, కోస్తా, ఉత్తరాంధ్ర భాషనీ,యాసనీ, పలుకుబడుల సౌందర్యాన్నీ మన కోసం దాచి వుంచిన వాళ్ళ మంచితనాన్నీ, నైపుణ్యాన్నీ, వెటకారాన్నీ, వెక్కిరింతనీ ఎలా మరిచిపోగలం?

అద్భుతంగా రాసినవాళ్ళంతా కళ్ళముందే అదృశ్యం అయిపోయారు. నాటి వెన్నెల నిశ్శబ్దంగా వెళ్ళిపోయింది. తేట నీరు తొలగిపోయింది. మళ్లీ ఒక గురజాడ వెంకట అప్పారావు వస్తాడా? మళ్లీ ఒక గుడిపాటి వెంకట చలాన్ని మనం చూడగలమా? అలాంటి అపురూపమైన సాహిత్యం ఈ నేల మీద మళ్లీ విరబూసే అవకాశం లేశమైనా వుందా?

లేదు. లేదుగాక లేదు. ఆ కాలం రాదు, రాదు గాక రాదు, రాసేవాళ్ళూ లేరిపుడు. చదివే వాళ్ళు లేరు. అంతచక్కని అభిరుచికి తావే లేదిపుడు. తెలుగు వెలుగుగా భాసించిన సాహిత్యం కొనవూపిరితో వుందిపుడు. లేదా చచ్చిపోయి చాలా కాలం అయిపోయింది. …అని కొందరు సాహితీవేత్తలూ, సామాజిక శాస్త్రవేత్తలూ నిరాశగా అంటున్న ఈ సమయంలో ‘ఈ కాలం కథ’ మన ముందుకు వచ్చింది. కాంతులీనుతున్న ఒక కొత్త వెలుగు కథని కానుకగా యిస్తోంది.

తెలుగుకథ పుట్టిన 130 సంవత్సరాల తర్వాత, ఒక వైభవోజ్వల శకం ముగిసిపోయాక, 2010వ సంవత్సరం తర్వాత వచ్చిన మంచి కథల సంకలనం ఇది. కూనపరాజు కుమార్ అనే వన్ మేన్ ఆర్మీ ఏర్చి కూర్చిన మేలైన ముత్యాలదండలివి. 30 కథలున్న ఈ పుస్తకంలో అన్ని ప్రాంతాల రచయితలకీ ప్రాతినిధ్యం వుంది. సంయమనంతో అంచనా వేసిన సమతూకం వుంది. సన్నపురెడ్డి వెంకట్రామిరెడ్డి నుంచి కొత్త కుర్రాడు సురేంద్ర శీలం దాకా, కత్తి పద్మ,జూపాక సుభద్ర నుంచి ఎం.ఎస్.కె.కృష్ణజ్యోతి దాకా….ఈ కన్నీళ్ళకో అర్థం వుందనే కథలు, ఈ దరిద్రపు బతుక్కో అర్థం వుందా అసలు! అని ప్రశ్నించే కథలు, జీవన వ్యథలు యివన్నీ, ఒకే చోట, ఒక్క పుస్తకంలోనే. ఇందులో 11 రచయిత్రుల కథలూ, 19 రచయితల కథలూ వున్నాయి. వాళ్ళలో అరవై ఏళ్ళ పైన వాళ్ళు అయిదుగురు, 50 ఏళ్ళ వయసు దాటిన వాళ్ళు 11 మందీ, 40 ఏళ్ళు పైబడిన వాళ్ళూ ఎనిమిది మందీ, 40 ఏళ్ళ లోపు వాళ్ళు యూత్ బ్యాచ్ ఆరుగురూ వున్నారు. ప్రాంతాలవారీగా చూస్తే, తెలంగాణ కథలు తొమ్మిది, రాయలసీమవి ఆరు,ఉత్తరాంధ్ర నాలుగు, మిగతా ఆంధ్రప్రదేశ్ వి 11 కథలూ వున్నాయి. ఇందులో ముస్లింలు నలుగురూ, ఎస్సీఎస్టీ బీసీలు పన్నెండు మందీ వున్నారు. ఇంతకీ ఏ బేసిస్ మీద యీ కథల్నీ ఎంపిక చేశారు? కాంటెంపరరీ రచయితలు ఏం ఆలోచిస్తున్నారు? ఎలా రాస్తున్నారు? అనే దానిని ఒక గోల్డెన్ రూల్ గా పెట్టుకున్నారు. స్త్రీలు,మైనారిటీలు, దళితులు-జనాభాలో ఎక్కువశాతం వున్న వీళ్ళ బతుకులెలా వున్నాయ్? కష్ట జీవులు, పేదల జీవన విషాదాన్ని వీళ్ళు ఏ కోణంలోనుంచి చూస్తున్నారు? తిరగబడు అంటున్నారా? ఈ దుర్భర పరిస్థితి మారదు, ఈ మానవవేదనకు అంతులేదు అని నిరాశ పడుతున్నారా? దూరంగా light at the end of the tunnel వుందనే ఆశారేఖ వైపు చూడమంటున్నారా? అనే విచక్షణతో, సునిశితమైన దృష్టితో నేల మీద నడిచిన కథల్నే ఎంపిక చేసినట్టు స్పష్టంగా తెలుస్తోంది.

ఓసారి వెనక్కి తిరిగి చూస్తే, గుణాఢ్యుడు పైశాచీ భాషలో రచించిన ‘బృహత్కథ’ , భారతీయ కథా సాహిత్యంలో తొలినాటి గొప్ప రచన. భారతీయ కథా చరిత్ర బహు ప్రాచీనమైనది. కథ చెప్పడం,అల్లడం, కట్టడం, వినడం అనే ప్రక్రియ తరతరాలుగా ఒక మహానదిలా ప్రవహిస్తూనే వుంది. కాలం మారుతూ వస్తోంది. లిఖిత సంప్రదాయం తోసుకొచ్చింది. రచయిత రంగం మీదికి వచ్చాడు. బతుకులో ఆటుపోట్లు పెరిగాయి. జీవితంలో సంక్లిష్టత పెరిగింది. క్రమంగా కాల్పనిక కథ ప్రాధాన్యం సంతరించుకుంది. 1930 తర్వాత తెలుగు కథ రెక్కలార్చుతూ ఆకాశవీధుల్లోకి ఎగిరింది. చింతా దీక్షితులూ, గుడిపాటి వెంకట చలం లాంటి వాళ్ళు తెలుగు షార్ట్ స్టోరీ మహోద్యమాన్ని ముందుండి నడిపించారు.

ఆధునిక కథ ఆవిష్కారమైంది. ఒక జీవిత వాస్తవం విషయంలో అవగాహన కలిగించడమే ఆధునిక కథానిక పని. దానికి సారంలో, నిర్మాణంలో,స్పూర్తిలో ఆధునిక స్పృహ వుండాలి. నగరాల్లో పట్టణాల్లో వుండే పాఠకులకూ సాహిత్యప్రియులకు తీరిక తక్కువ. ఒక నవల పూర్తిగా చదవడం అనేది పెద్ద పని. వాళ్ళని తేలిగ్గా చదివించేదీ, మేల్కొలిపేదీ, చైతన్యవంతం చేసేదీ ‘చిన్న కథ’ మాత్రమే అని పెద్దలు ఏనాడో చెప్పారు. ఆనాడు భండారు అచ్చమాంబ, కనుపర్తి నాగలక్ష్మమ్మ మెరుపుల్లాంటి చిన్న కథలతో కొత్త వెలుతురు దారులు పరిచారు. అభ్యుదయ సాహిత్యం పరవళ్లు తొక్కింది. ఆ తర్వాత కాలం కమ్యూనిస్టు ఉద్యమంతో కలిసి ప్రవహించింది. విప్లవోద్యమం, రేపటి సూర్యోదయం అంటూ నక్సలైట్లు తుపాకులు పేల్చారు. దాని ప్రతిధ్వని సాహిత్యంలో బలంగా వినిపించింది. లే, తిరగబడు, నరుకు, చంపు...అంటూ కథలూ, నవలలూ వచ్చి పడ్డాయి. అప్పుడు కథ ముగింపు అంటే, భూస్వాముల ఇళ్ళ వైపు రైతు కూలీలు కర్రలు పట్టుకుని పరిగెత్తుతూ,ఆగ్రహంతో వూగిపోతూ వెళ్ళడమే! మాదాల రంగారావూ, ఆర్.నారాయణమూర్తి అరుపులూ కేకల చవకబారు వామపక్ష సినిమాలు మనల్నీ ముంచెత్తిందీ, విసిగించిందీ ఆ కాలమే! ఆవేశం చల్లబడింది,ఉద్యమం ఉసూరుమంటూ చతికిలపడింది. ఉద్రేకం నుంచి ఊహాల నుంచి నెమ్మదిగా తెలుగు కథ వాస్తవాన్ని గ్రహించడం వంటబట్టించుకుంది. Post communist influence కథలు వెల్లువలా వచ్చిపడ్డాయి. వీళ్లకి పాత హేంగోవర్లు బాగా తక్కువ. వాస్తవాన్ని నిజాయితీగా, నిర్భీతిగా, నిర్మమకారంగా కూడా రాయాలనే తపన ఎక్కువ. కొత్త కథల పుస్తకం ‘ఈ కాలపు తెలుగు కథ’ లో వున్నవి అలాంటి కథలే! ఇదిగో పులి,అదిగో విప్లవం లాంటి కథలకిక్కడ చోటు లేదు. 

మహమ్మద్ ఖదీర్ బాబు, వేంపల్లి షరీఫ్, రుబీనా పర్వీన్ ,హుహయూన్ సంఘీర్ నాలుగు కొత్త జీవన కోణాల్ని ప్రతిభావంతంగా ఆవిష్కరించారు. కత్తి పద్మ ‘జైల్లో జాబిలమ్మ’ కథ చదివాక మనం నార్మల్ గా వుండడం అసాధ్యం. ఆడది అంటే భర్తకీ, సమాజానికీ , పోలీసులకీ అందరికీ లోకువే. ఆ దురదృష్టవంతురాలు రాంభాయి పడినవి బాధలా?ఏం బాధలవి?ఆమె చేసినది నేరమా?ఎలాంటి నేరమది?అద్దె గుడిసెలో సొంత మొగుడితో ఆమె చవి చూసిన జీవితం -ఏం జీవితమది? సొంత చేతుల్తో మొగుణ్ణి చంపేసిన పాపమా?ఏం పాపమది?అని రచయిత్రి పద్మ ప్రశ్నిస్తోంది! పోలీసు అధికారి బూటుకాలితో రాంభాయిని కడుపులో తన్నిన క్రూరత్వాన్ని అంతే పదునుగా రాశారు. చదివి తీరవలసిన కథ. చివరిలో మెరిసిన ఒక మానవీయ స్పర్శ, రాంభాయికేమోగానీ ,పాఠకునికి మాత్రం గొప్ప ఓదార్పు.

ఎండ్లపల్లి భారతి రాసిన ‘నల్ల పెట్ట’కథ ఒక పట్టాన మనల్ని వదిలి పెట్టిపోదు. ఆ గ్రామీణ భాష, ఆ సూటిదనం,నిరాడంబరమైన వాక్య నిర్మాణం,పకడ్బందీగా అల్లిన కథ ఆశ్చర్యపరుస్తాయి. “ఒక్కొక్క పుంజు ఒక్కొక్క పెట్టను జత చేసుకున్నాయి. పుంజులు ఎక్కువై పెట్టలు తగ్గేసరికి పోటీ ఎక్కువయ్యింది. మిగిలిపోయిన పుంజులు వాటిని కలవనీకుండా అడ్డం పడి కొట్టుకు చస్తున్నాయి. పొద్దస్తమానం అదే పని. మా ఇల్లంతా కామంతో నిండిపోయింది”అని రాస్తారు భారతి. ఎంత బావుంటుందో ఆమె కథ చెప్పే పద్ధతి!

ఇక ఎం.ఎస్.కె .కృష్ణజ్యోతి రాసిన ‘సముద్రపు పిల్లాడు’ కథ ఒక మాస్టర్ పీస్. మూడో తరగతి పిల్లాడు ‘చిన్నా’ గాడు సముద్రంతో స్నేహం చేస్తాడు. వాడు సముద్రంతో ఆడతాడు.అలుగుతాడు. మాటాడతాడు. వింటాడు. ఓ ఓ ఓ అని బదులు ఇస్తుంది సముద్రం. ...చేపల వేటకి వెళ్ళిన తండ్రీ ఏనాడో సముద్రంలో కలిసిపోయాడు. తల్లి వాణ్ణి పెంచుతూ, నాన్న వస్తాడని చెబుతూంటుంది. నాన్న కోసం వాడి ఎదురుచూపు –‘చిన్న సముద్రం’ పెద్ద సముద్రంలోకి దూకినట్లు చిన్నాగాడి కళ్ళలోంచి నీళ్ళు జలజలరాలి సముద్రంలోకి పడ్డాయి”అని రాస్తారు కృష్ణజ్యోతి.ఈ కథ రాయాలన్న ఆలోచన, బిగువైన వాక్యాలతో నడిపించిన తీరు,చిన్న కుర్రాడి భావోద్వేగాన్ని వొడిసి పట్టుకున్న విధానం మనల్ని కలచి వేస్తాయి. హెమింగ్వే ‘వొల్డ్ మ్యాన్ అండ్ ద సీ’ గుర్తు వచ్చి తీరుతుంది. ఐనా ఇది ఎంత వొరిజినల్ కథో, ముగింపు చదివితే అర్థం అవుతుంది. సముద్రంలో చేపలు గుడ్లు పెట్టడానికీ, నాన్నలు తిరిగి ఇంటికి రావడానికీ వున్న సంబంధాన్ని చిన్నా గాడి పాయింట్ ఆఫ్ వ్యూ నుంచి గుండెను కదిలించేలా చెప్పారు రచయిత్రి. అనుభూతి,ఐక్యత,క్లుప్తత,సంఘర్షణ, నిర్మాణ సౌందర్యం- ఈ కథని ఉత్తమ సాహిత్యానికి రోల్ మోడల్ గా నిలిపాయి. వూహించని రీతిలో కథ చివరి మలుపు తిరగడమే అద్భుతం!

ఝాన్సీ పాపుదేశి ‘నీరు గట్టోడు’ కథ యిప్పటికే బాగా పాపులర్ అయింది. చిత్తూరు జిల్లా గ్రామీణ పేదరికానికి తోడు,అట్టడుగు కులాల కూలీల వేదనా భరిత జీవితాన్ని,నీరు పల్లానికి పారినంత సహజంగా రాశారు. ఒక గ్రామీణుడి అరుదైన ప్రావీణ్యం ఎందుకూ కొరగాకుండా పోవడంలోని విషాదాన్ని ఝాన్సీ ఉబికి వస్తున్న కన్నీళ్ళతో రాసారేమో అనిపిస్తుంది.

“యేందే ముండల్లారా ముగ్గురూ ఒకేసారి మూటగట్టుకొనొచ్చారు”... ముగ్గురం మూడు పక్కల నుండి అత్తను వాటేసుకున్నాం. పుగాకు వాసన. అత్త పుగాకు కంపెనీకి పోద్ది “అని స్టన్నింగ్ గా మొదలవుతుంది, “అత్త అంబేద్కర్ లా వుంది”అనే వినోదిని కథ. అందరూ ఆడవాళ్ళే వుండే ఈ ఫెమినిస్ట్ కథని ఎంత బ్యూటీఫుల్ గా రాసిందో చెప్పడానికి మాటలు చాలవు. అత్తేంటీ?అంబేద్కరేంటీ? వినోదిని వోవరాక్షన్ కాకపోతే అనిపించవచ్చు. కథ ముగింపు చదివాక, వినోదిని పాదాలకు నమస్కరించకుండా వుండలేం!

‘బుడబుచ్చకాయలు’అనేవి పశ్చిమగోదావరి జిల్లా కొల్లేరు ప్రాంతంలో వుండే అందమైన బుల్లిపిట్టలు. కాల్చుకుని తింటే చెప్పనలవికాని రుచి. ఆక్కడి చెరువులకి కాపలా వుండే పేదవాళ్ళు , బుడబుచ్చకాయల్లాంటి వారనే పోలికతో కూనపరాజు కుమార్ రాసిన కథ యిది. రొయ్యలు చేపల చెరువులకు కాపలా వుండే పేదవాడి భార్యని యజమాని బలవంతం చేస్తాడు. ఆ రాజుకి ఎదురుతిరిగే శక్తి లేని వాళ్ళు ,నిరుపేదలు. చివరకి భార్యతో వూరు విడిచి వెళ్ళిపోతాడు ఆ బుడబుచ్చకాయల వేటగాడు.

1970 వ దశకంలోశ్యాం బెనెగల్ దర్శకత్వంలో వచ్చిన ‘అంకుర్’ సినిమా కథ కూడా ఇదే. భూస్వామి దౌర్జన్యాన్ని భరించలేక, షబనా అజ్మీ , భర్త సాధూ మెహర్ ని తీసుకుని పొలాలకి అడ్డం పడి గమ్యం లేని దూరాలకి వెళ్ళిపోతుంది. నాటికీ నేటికీ ఏ మార్పు లేదని కూనపరాజు కుమార్ కథ తెలియజేబుతోంది. ఈ మంచి కథ ఒక గొప్ప షార్ట్ ఫిల్మ్ అవుతుంది.కోస్తా జిల్లాల వ్యవసాయ 'విప్లవ' విషాదానికి నిలువుటద్దం యీ కథ. నరజాతి చరిత్ర సమస్తం దరిద్రులను కాల్చుకు తినడం అన్న శ్రీశ్రీ మాటలకి ఈ సంకలనంలోని కొన్ని కథలు నిజజీవిత సాక్ష్యలుగా నిలిచి వుంటాయి.

పూడూరి రాజిరెడ్డి 'గంగరాజాం బిడ్డ ', కుప్పిలి పద్మ 'లాస్ ఆఫ్ ఇన్నోసెన్స్ ', కరుణ కుమార్ 'పుష్పలత నవ్వింది', కె ఎన్ మల్లీశ్వరి 'రూబా ', పెద్దింటి అశోక్ కుమార్ 'స్కావెంజర్ ', మెహర్ నీలాటీచరూ మరో పెద్దకళ్ళ అమ్మాయి ', ఇండ్ల చంద్రశేఖర్ ' 'పచ్చాకు సీజన్ ', భవంతం 'వెలుగు పూలు ', ఆధునిక తెలుగు కథ వితృతీ వైవిద్యానికి గుర్తులుగా, గుండెకింద తడిగా మిగిలిపోతాయి.

గిరిజనుల బతుకుల్లోని జీవసుగంధాన్ని ప్రతి అక్షరానికీ, ప్రతి వాక్యానికీ అద్ది రాసిన అందమైన కథ మల్లిపురం జగదీష్ 'టెహ్లీకి పెళ్లి.'

గోదావరి జిల్లాలోని పేదరైతు జీవితాలు కువైట్ అనే స్వర్గానికి నిలువునా బలి అయిపోయే గుండెలు పిండేసే విషాదమే నాగేంద్ర కాశీ ఎఫెక్టివ్ గా రాసిన 'కొయిటా అబ్బులు.' మహి బెజవాడ రాసిన 'గన్స్ అండ్ మాన్సున్స్' చదివితే శ్రీలంకని ఒకసారి చుట్టి వచ్చినట్టే వుంటుంది. ఒక పర్ ఫెక్ట్ స్క్రీన్ ప్లే ని పొయిటిగ్గా ప్రెజెంట్ చేయడంలో మహీది అసాధారణమైన ప్రజ్ఞ. వెంకట్ శిధా రెడ్డి మరిచిపోలేని విధంగా రాసిన 'సోల్ సర్కస్' -ఒక అన్వేషణ, తాత్విక సంధిగ్ధం, ఒక సమాధానం లేని ప్రశ్న!కలవరపరిచే, నిద్రకు దూరం చేసే, భయపెట్టే నేరేటివ్ శిధా రెడ్డి ప్రత్యేకం. అజయ్ ప్రసాద్ 'జాగరణ'కూడా అలాంటి చిక్కు ప్రశ్న వేసి, అడ్డదారిలో చీకటిలోంచి వెళిపోతుంది ఎక్కడికో...

జూపాక సుభద్ర 'అంటుముట్టు'కథ రియల్ షాక్. "ఇంటి ముట్టును గెలిసినంత యీజీనా లోకమ్ముట్టును గెల్సుడంటే..." అంటూ దళితుల ట్రాజేడిని రక్తాశ్రువులతో రాశారు సుభద్ర. ఉణుదుర్తి సుధాకర్ కథలో చారిత్రక వాస్తవికత, శ్రీ ఊహ 'ఇసుక అద్దం' లో పేదల జీవితపు ఇరుకు గల్లీల్లో ఆశల వెదుకులాట... యిలా ఈ సంకలనంలోని ప్రతి కథలో ఒక ప్రత్యేకత, సహానుభూతి, ఆత్మ చెమ్మగిల్లిన ఆనవాలు.... పాఠకుడికి అపూర్వమైన జీవితానుభావాన్ని కానుకగా యిస్తాయి. ఎంతో వోపిగ్గా,శ్రద్ధగా, ఒక కమిట్ మెంట్ తో ఈ పని చేసిన కూనపరాజు కుమార్ కి కృతజ్ఞతగా దోసెడు విరజాజిపూలు తప్ప ఏమివ్వగలం? టాల్ స్టాయ్, దోస్టేవ్ వస్కి, మైఖేల్ షోలకోవ్, చెహోవ్ రచనలు తెలుగులో మనకి అందించడంలో కూనపరాజు పడిన కష్టం మరిచిపోలేనిది. ఇలా మంచి కథలు ఎంపిక చేసి, ప్రచురించడమూ తక్కువ పనేమి కాదు.

అయినా వో ప్రశ్న మిగిలే వుంటుంది. 'ఈ నాటి తెలుగు కథ' లో ఇండస్ మార్టిన్, సొలొమోన్ విజయ్ కుమార్, మారుతీ పౌరోహితం కథలు వుంటే ఎంతో నిండుదనం వుండేదని అనుకుంటున్నాను. అయితే, ఎవర్ని అడిగినా ప్రతి ఒక్కరూ రెండు పేర్లు చెప్పగలుగుతారు. సలహాలకేం అందరం యిస్తాం. గొప్ప అభిరుచితో ఇలాంటి పుస్తకాలు రావడంముఖ్యం.