అనుభూతి గీతమై విరబూసిన వెన్నెల

ప్రశాంతంగా దేవుడి పటం ముందు అగరు ధూపం పెట్టి, భక్తితో దణ్ణం పెట్టుకుని శ్రద్ధగా కూర్చుని రాసిన రుచికరమైన శాకాహార వాక్యాలు. ఆవేశపడిపోవడమూ పూనకంతో వూగిపోవడమూ వుండనే వుండదు. కదిలే నీటి కెరటాల మీద రాలిపడుతున్న పున్నాగపూల పరిమళ ధ్వనిని రికార్డు చేసే కళాత్మక ప్రయత్నంలా వుంటుంది ఖదీర్‌బాబు వచనం. కళ్ళు మిరుమిట్లు గొలిపే క్షణికోద్రేకపు రాతలు రాయడం రాక కాదు. మెరుపు కళ్ళతో, మనోహరమైన చిరునవ్వుతో– ‘ఎచటి నుండి వీచెనో ఈ చల్లని గాలి’ అని పాడే సావిత్రిలాగా తన వాక్యం వుండాలనే స్వార్థం ఖదీర్‌ది.

కోసి కారం పెట్టినట్టు రాస్తాడు పతంజలి. తట్టుకోలేని విషాదాన్ని అయినా తేలికపాటి మాటల్లోనే పలికిస్తాడు నామిని. పేదరైతు వేదనని మన నరాల్లో ఇంజెక్ట్‌ చేసే టెక్నిక్‌ కేశవరెడ్డిది. మరి ఖదీర్‌? మహేంద్ర కపూర్‌లాగా గొంతు చించుకుని అరవడం ఇతని పద్ధతి కాదు. నక్షత్ర కాంతిని మనకి తెచ్చి యిచ్చే హేమంత్‌ కుమార్‌ లాగా మంద్రస్థాయిలో పాడడాన్నే యిష్టపడతాడు. రావు బాలసరస్వతి పాట వింటూ, కృష్ణశాస్త్రి కవిత్వం చదువుకుంటున్నట్టుగా రాసే ప్రయత్నం చేస్తాడు. వాక్యం ఉమర్‌ ముక్తార్‌ గుర్రపు డెక్కల చప్పుడులా కాకుండా ఎస్‌.వరలక్ష్మి విరజాజుల రాగాలాపనలా వుండాలని నియమం పెట్టుకున్నాడు. శ్రుతిపక్వమైన గొంతు ఖదీర్‌ది. నిరాడంబరమైన పదాలు, నిరలంకారమైన వాక్యాలు... అది ఖదీర్‌ మార్క్‌ ఒరిజినల్‌ ఎక్స్‌ప్రెషన్‌. కథ ఐనా, వ్యాసం ఐనా, ఒక మనిషిని తలుచుకోవడం ఐనా, అతి మామూలుగా మొదలవుతుంది. ఎలాంటి ఫెళఫెళార్బాటాల హంగామా లేకుండా అంతే మృదువుగా, సరళంగా ముగింపు వుంటుంది.

... And the otherside of the coin– రెండో ప్రపంచ యుద్ధకాలంలో దొరికిన రష్యన్‌ సైనికుల్ని జైళ్ళలో పెట్టి, వాళ్ళకి గుండు చేసి, కుర్చీలో కూర్చోబెట్టి, తాళ్ళతో కట్టేసి, పైన అమర్చిన ఐసు గడ్డ నుంచి ఒక్కొక్క చల్లటి నీటిచుక్క మాత్రమే ఖైదీ నెత్తిన పడేట్టు ఏర్పాటు చేసేవాళ్ళు జర్మన్లు. అలా చుక్కా చుక్కా పడి... కొన్ని గంటల తర్వాత ఒక్క నీటిబొట్టు పడినా నాలుగైదు కేజీల రాయి పడ్డంత ఘోరంగా వుంటుంది ఖైదీ పరిస్థితి. రాత్రంతా నీటి చుక్కల సమ్మెట దెబ్బలు తిని, చివరికతను చనిపోతాడు. కథ చెప్పడానికీ, పాఠకుణ్ణి పడగొట్టడానికీ ఖదీర్‌బాబు ఈ క్రూరమైన పద్ధతినే ఎంచుకున్నాడని నేను గాఢంగా అనుమానిస్తున్నాను. చల్లని నీటి చుక్కల్లాంటి పదాలతో వూరించి, ప్రేమగా పాఠకుణ్ణి అంతం చేసే వ్యూహం అతనిది.

ఓ యాభై ఏళ్ల క్రితం, మా ఏలూరులో కొందరు ముసలివాళ్లు తీరిగ్గా కూచుని, పంచె పైకి లాగా, తొడ మీద కొద్దిగా కచిక బూడిద చల్లి, సన్నటి దారప్పోగులను కలిపి, అరచేత్తో నెమ్మదిగా, బలంగా రుద్దేవాళ్ళు. అలా కొన్ని గంటల్లోనే ఒక పొడవాటి బలమైన తాడు తయారయ్యేది. తాడు పేనడం లాంటిదే ఖదీర్‌ వచన రచన. ఆ మోకు నమ్మిన పాఠకుణ్ణి నిలువునా ఉరి తీయడానికేనని ఖదీర్‌ మనకెప్పుడూ చెప్పడు. ఇలా– వాసన లేని పువ్వుల్లాంటి పదాలతో, కన్నీటిని కలిపి పేనిన వాక్యాలతో కథలు చెప్పే తలారి కేరళలో ఒకడున్నాడు. వాడి పేరు వైకం మహమ్మద్‌ బషీర్‌. మన మహమ్మద్‌ ఖదీర్‌బాబు అతనికి రక్తాక్షర బంధువు. వైకం రాతలు చదివినా, ఖదీర్‌ వాక్యం చదివినా, ఒక మైకం లాంటిదేదో కమ్ముతుంది. ఆనక, పాఠకుడనే పిచ్చి సన్నాసిని ఉరితీయడం తేలికవుతుంది. అబ్బా, ఏం చేస్తాడు ఇర్ఫాన్‌ఖాన్, చంపేస్తాడుగా– అంటాం కదా... అలా! ఖదీర్‌ రాసే Merciless cold blooded prose అంటే ఎందరికో మోజు. There are things much more important than happiness అని దర్శకుడు ఆండ్రీ తార్కోవ్‌స్కీ మాటల్ని రుజువు చేస్తాయి ఖదీర్‌ రాసిన కొన్ని మరపురాని కథలు. కావలి నుంచి హైదరాబాద్‌ వచ్చి పంజాగుట్టలో పూలమ్ముతున్న ‘కాబూలీవాలా’యే మన ఖదీర్‌బాబు.

‘వాన కురిసినప్పుడు మా ఇంట్లో’ ఇదీ యీ పుస్తకం పేరు. ప్రకృతి పలకరింపు, కొన్ని సమయాల్లో కొందరు మనుషులు, వాళ్ళకి ఇష్టంగా ఒక నమస్కారం పెట్టుకోవడం, బతుకు ఎడారిలో దాహంతీర్చిన కొన్ని ఒయాసిస్సులను తలుచుకోవడం – ఇలా దేని గురించి రాసినా, ఒక సున్నితమైన చేతనా సౌకుమార్యాన్ని (Fine Sensibility) సాధించగలిగాడు ఖదీర్‌. అది సులభం కాదు. కఠోరమైన అక్షర తపస్సు చేసిన ఒక జెన్‌ రుషి లాంటివాడు మాత్రమే కనుగొనగలిగిన కాలిబాట. దుర్గమారణ్యాల్లోనో, హిమాలయాల్లోని మానస సరోవరాల్లోనో మాత్రమే దొరికే ఒక అరుదైన కాంతి. అది ఖదీర్‌బాబు వచనం లాంటి కాంతి.

‘అసలు రాయడం అంటేనే అందంగా రాయడం కదా’ అంటాడు ఖదీర్, వూరుకోడు, ‘ఆ పట్టింపు అందరికీ వుండదు’ అని కంప్లైంట్‌ చేస్తాడు.