Manmohan | చరిత్రే కాదు..వర్తమానమూ మిమ్మల్ని గుర్తుంచుకుంటుంది.

ఢిల్లీ సర్వీసెస్ బిల్లుపై గత ఏడాది ఆగస్టు 7న రాజ్యసభలో వాడివేడి చర్చ జరుగుతుండగా.. బిల్లుకు వ్యతిరేకంగా ఓటు వేయడానికి రాజ్యసభకు హాజరు కావాలని కాంగ్రెస్ తన ఎంపీలందరికీ విప్ జారీ చేసింది. అప్పటికే ఆయన వీల్ చైర్‌కు పరిమితం కావడంతో ఆయనను చట్టానికి వ్యతిరేకంగా ఓటింగ్‌లో పాల్గొనలేదు. అయినా ఆయనను ఎవరూ తప్పుబట్టలేదు. తన పార్టీ సూచన మేరకు తన కర్తవ్యాన్ని నిర్వహించారు. చర్చలో ఓపికగా కూర్చున్నారు. సుమారు 9.50 గంటలకు బిల్లుపై ఓటింగ్ ముగిసిన తర్వాత మాత్రమే ఆయన పార్లమెంటు ప్రాంగణం నుంచి బయలుదేరారు. బిల్లు పాసైంది. అయితే ఆ రోజు రాత్రి ఎక్కువగా చర్చ జరిగింది నరేంద్ర మోదీ ప్రభుత్వ శాసనసభ విజయం గురించి కాదు. బిల్లు అమలుతో మరిన్ని అధికారాలను కోల్పోవాల్సి వచ్చిన ఢిల్లీలోని ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ నుంచి.

ప్రత్యర్థుల నుంచి ప్రశంసలు..

మన్మోహన్ 33 సంవత్సరాల తర్వాత రాజ్యసభ సభ్యునిగా పదవీ విరమణ చేసినప్పుడు.. ఆయనకు ప్రశంసలు వెల్లువెత్తాయి. బీజేపీకి చెందిన ప్రముఖ నేతలు సింగ్ సేవలను కొనియాడారు. ప్రధాని మోదీ కూడా దేశానికి ఎంతో సేవ చేసిన వ్యక్తుల్లో మన్మోహన్ ఒకరని కితాబిచ్చారు.

కష్టాల కుటుంబం..

సెప్టెంబరు 26, 1932న అవిభక్త పంజాబ్‌లోని (ప్రస్తుతం పాకిస్థాన్‌లో ఉంది) గాహ్ గ్రామంలో జన్మించిన సింగ్.. విభజన తర్వాత తన కుటుంబంతో కలిసి భారతదేశానికి వెళ్లారు. పేదరికం కష్టాలను చూశారు. చండీగఢ్‌లోని పంజాబ్ యూనివర్శిటీ నుంచి ఎకనామిక్స్‌లో మాస్టర్స్ డిగ్రీని పొందారు. ఆపై ప్రతిష్టాత్మకమైన కేంబ్రిడ్జ్, ఆక్స్‌ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయాలలో చదువుకున్నారు. డాక్టరేట్ కూడా అందుకున్నారు. మన్మోహన్‌ది ధనిక కుటుంబం కాకపోయినా.. విదేశాల్లో ఉన్నత విద్యను అభ్యసించారు. తన చదువుకు దాతలు ప్రోత్సహించకపోయినా..భారత ప్రభుత్వం ప్రతిభావంతులైన విద్యార్థులకు ఇచ్చే స్కాలర్‌షిప్‌తో చదువును పూర్తి చేశానని సింగ్ తరుచుగా చెప్పేవారు.

పదవులకే వన్నె తెచ్చిన మన్మోహన్..

దేశ రాజకీయాల్లో తనదైన ముద్రవేసిన నేతల్లో మన్మోహన్ సింగ్ ఒకరు. అనేక పదవుల్లో కొనసాగి ఆ పదవులకే ఆయన వన్నె తెచ్చారు. 1960లో విదేశీ వాణిజ్య మంత్రిత్వ శాఖకు సలహాదారుగా, ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ ప్రధాన ఆర్థిక సలహాదారుగా, ప్రణాళికా సంఘం డిప్యూటీ ఛైర్మన్‌గా పనిచేశారు. పీవీ నరసింహారావు హయంలో కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రిగా కొనసాగారు.

విధేయుడు.. నిరాడంబరుడు..

మన్మోహన్ సింగ్ నిరాడంబరుడు. ఈ నిరాడంబరతే ఆయన ప్రజాసేవలో చాలా ఏళ్లు కొనసాగేందుకు దోహదం చేసింది. ఆయన దేశానికి ప్రధానిగా పనిచేసినా.. అధికారిక లెటర్‌హెడ్‌లో తాను కేవలం పార్లమెంటు సభ్యునిగా పరిచయం చేసుకునేవారు. ఆర్థికపర సమస్యల గురించిన ప్రస్తావన వచ్చినపుడు తనను తాను కేవలం 'ఆర్థిక శాస్త్ర విద్యార్థి'గా అని చెప్పుకునేవారు. బహుశా ఈ నిరాడంబర వ్యక్తిత్వమే అప్పటి కాంగ్రెస్ అధ్యక్షురాలు సోనియా గాంధీకి అత్యంత సన్నిహితురాలిగా మార్చింది. ఆమె 2004లో భారత ప్రధాని పదవిని నిరాకరించినప్పుడు..ప్రణబ్ ముఖర్జీ లాంటి మేథావులు ఉన్నా..ఆ స్థానంలో మాత్రం మన్మోహన్‌ను కూర్చోబెట్టారు సోనియా.

సింగ్-సోనియా సారథ్యం..

యూపీఏ పాలనలో సింగ్-సోనియా సారథ్యంపై కాంగ్రెస్ ప్రత్యర్థి పార్టీ బీజేపీ తీవ్ర విమర్శలు చేసింది. UPA ఛైర్‌పర్సన్‌‌గా ఉన్న సోనియాను 'సూపర్ PM'గా, ప్రధాని మన్మోహన్‌ను ‘రిమోట్ కంట్రోల్ పీఎం’గా ముద్ర వేశారు. యూపీఏ హయాంలో 2004 నుంచి 2014 వరకు మన్మోహన్ సింగ్ దేశ ప్రధానిగా బాధ్యతలు నిర్వహించిన సమయంలో ఆయన ఎక్కడా తన ఆగ్రహాన్ని వ్యక్తం చేయలేదు. పదవిలో ఉన్నంతకాలం ఆ విమర్శలపై మౌనంగానే ఉన్న ఆయన ఒక పుస్తకం రూపంలో వాటికి కౌంటర్ ఇచ్చారు.

ఎన్నో ఒడుదుడుకులు ..

సింగ్ పదవీకాలం చివరి సగం 2G స్పెక్ట్రమ్ కుభంకోణం వెలుగుచూసింది. 2G స్కామ్‌పై అప్పటి టెలికాం మంత్రి ఎ రాజా క్యాబినెట్‌కు రాజీనామా చేయాలని బలవంతం చేయడానికి సంకోచించాడు. నవంబర్ 2010లో G20 శిఖరాగ్ర సమావేశానికి హాజరయ్యేందుకు సింగ్ సియోల్‌కు వెళుతున్నప్పుడు.. న్యూఢిల్లీకి తిరిగి వచ్చిన తర్వాత మంత్రివర్గం నుంచి రాజా రాజీనామా చేయకపోతే, అతనిని తొలగించడం తప్ప వేరే మార్గం లేదని సోనియాకు చెప్పారు. సింగ్ సియోల్ నుండి తిరిగి రాకముందే డిఎంకె ఎంపి రాజా తన రాజీనామాను సమర్పించారు. అయితే 2017లో రాజా, 2జి స్కామ్‌లో నిందితులందరినీ ఢిల్లీ కోర్టు నిర్దోషులుగా విడుదల చేసింది. నిర్దోషిగా విడుదల చేయడాన్ని మోదీ ప్రభుత్వం ఎప్పుడూ సవాలు చేయలేదు.

ఆయన పాలనలోనే..

మన్మోహన్‌ సింగ్‌ పాలనా కాలంలోనే దేశంలో 3జీ, 4జీ సేవల ప్రారంభంతో మొబైల్‌ సాంకేతిక విప్లవం ఊపందుకుంది. ఆధార్‌ కార్డుల జారీ మొదలైంది. మన్మోహన్‌ సర్కారు గ్రామీణ పేదలకు ఏడాదికి 100 రోజుల పనికి గ్యారెంటీ కల్పిస్తూ ఉపాధి హామీ పథకాన్ని తీసుకొచ్చింది. వివిధ పథకాల కింద నగదు సాయాన్ని ఆధార్‌ అనుసంధానమైన లబ్ధిదారుల బ్యాంకు ఖాతాల్లోకి నేరుగా బదిలీ చేసే (డీబీటీ) ప్రక్రియను ప్రారంభించింది. ప్రైవేటు పాఠశాలల్లోనూ కొందరు పేద విద్యార్థులు ఉచితంగా చదువుకునేలా నిబంధనలు రూపొందించింది. సామాన్యుడి చేతికి పాశుపతాస్త్రంలాంటి సమాచార హక్కును అందించింది. భూసేకరణ చట్టాన్ని ఆధునికీకరించి.. ప్రభుత్వ పథకాలు, మౌలిక వసతుల ప్రాజెక్టుల్లో భూములు కోల్పోయే బాధితులకు అధిక పరిహారం, పునరావాసం అందించేలా మన్మోహన్‌ చర్యలు తీసుకున్నారు. ఉగ్రవాదాన్ని అణచివేసేందుకు జాతీయ దర్యాప్తు సంస్థ (ఎన్‌ఐఏ) ఆయన హయాంలోనే అవతరించింది. తన మైనార్టీ ప్రభుత్వానికి వామపక్షాలు మద్దతు ఉపసంహరించుకొని హెచ్చరికలు జారీ చేసినా వెరవకుండా అమెరికాతో అణు ఒప్పందం చేసుకున్న ధైర్యశాలి మన్మోహన్‌.

పదవీ విరమణ తర్వాత కూడా సింగ్ ఒక్కసారి కూడా తన స్వరాన్ని పెంచలేదు. 2014 జనవరిలో ప్రధానమంత్రిగా తన చివరి విలేకరుల సమావేశంలో ఒక ప్రశ్నకు..“నేను బలహీనమైన ప్రధానిని అంటే నమ్మను. ఆ విషయం సమకాలీన మీడియా లేదా పార్లమెంటులో ప్రతిపక్షం కంటే చరిత్రే బాగా చెబుతుంది’’ అని పేర్కొ్న్నారు.