గేటు బిగించాలంటే.. సగం ఖాళీ కావాల్సిందే

రాష్ట్రంలోని అతిపెద్ద, అత్యంత ముఖ్యమైన నీటి వనరులలో ఒకటైన తుంగభద్ర రిజర్వాయర్ క్రెస్ట్ గేట్‌లలో ఒకటి కూలిపోయింది. వరద ప్రారంభం కావడంతో ఇప్పుడు వరదను ఎలా కట్టడి చేయాలని ప్రభుత్వం తలలు పట్టుకుంటోంది. నిల్వ ఉండాల్సిన నీరు కిందికి జారిపోతోంది. దిగువ ప్రాంతాల్లో వరదల భయం, రాష్ట్రంలో నీటి సంక్షోభం తలెత్తే ప్రమాదం పొంచి ఉంది.

1953లో నిర్మించబడిన ఈ రిజర్వాయర్ కర్ణాటక చరిత్రలో కీలక స్థానాన్ని ఆక్రమించింది. 105.78 TMC (వెయ్యి మిలియన్ క్యూబిక్ అడుగులు) నిల్వ సామర్థ్యంతో, ఇది కర్ణాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ మూడింటికీ నీటిపారుదల, తాగునీరు, విద్యుత్ ఉత్పత్తికి కీలకమైన నీటి వనరుగా పనిచేస్తుంది.

కేంద్ర జల సంఘం పర్యవేక్షణతో కర్నాటక, తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వాలు సంయుక్తంగా ఈ డ్యామ్‌ను నిర్వహిస్తున్నాయి. నిర్వహణ బాధ్యత రాష్ట్రాల మధ్య విభజించారు. ఘటన జరిగినప్పుడు 1,633 అడుగుల నీటి మట్టం ఉన్న రిజర్వాయర్ దాదాపు పూర్తి సామర్థ్యంతో ఉంది.

ఆగస్టు 10న రిజర్వాయర్‌కు 40,925 క్యూసెక్కుల ఇన్‌ఫ్లో నమోదవగా, 28,133 క్యూసెక్కులను విడుదల చేస్తున్నారు. ఆగస్టు 11 రాత్రి 19వ క్రెస్ట్ గేట్ కూలింది. ప్రాజెక్ట్ కు అనూహ్యంగా లక్ష క్యూసెక్కుల నీరు వచ్చి చేరడంతో పరిసర ప్రాంతాల్లో భయాందోళన నెలకొంది.

ప్రస్తుతం తుంగభద్ర డ్యామ్ గేట్లున్నీ కూడా ప్రాజెక్ట్ నిర్మించిన సమయంలో బిగించినవే. ఇవి పెట్టి దాదాపు 70 సంవత్సరాల పైనే అవుతోంది. గొలుసు-లింక్ నిర్మాణంలో కలిసి వెల్డింగ్ చేయబడిన ఇనుప పలకలతో తయారు చేయబడిన ఈ గేట్లు కాల పరీక్షను తట్టుకుని ఉన్నాయి. ఇప్పటి వరకు. వెల్డింగ్ జాయింట్లు, వదులుగా మారి గేట్ వైఫల్యానికి దారి తీసి ఉండవచ్చని నిపుణులు సూచించారు.

ఈ రిజర్వాయర్ నిర్మాణపు పనులు స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన ఒక సంవత్సరం తర్వాత 1948లో ప్రారంభించగా, 1953లో పూర్తయింది. 1954 నుంచి, రిజర్వాయర్ నుంచి కాలువలకు నీటిని విడుదల చేస్తున్నారు. రిజర్వాయర్ నుంచి నీటిని విడుదల చేసే కాలువల వల్ల సమస్యలు ఉన్నాయని, రిజర్వాయర్ గేట్లతో కాదని కొందరు అంటున్నారు. గేట్ చైన్ తెగిపోవడం 70 ఏళ్లలో ఇదే తొలిసారి.

నిపుణుల అభిప్రాయం ప్రకారం, ప్రతి 50 సంవత్సరాలకు ఒకసారి గేట్లు, గొలుసులను మార్చాలి. తుంగభద్ర బోర్డు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు నిపుణుల సూచనల మేరకు తగిన చర్యలు తీసుకుంటాయని జలవనరుల శాఖ అధికారి ఒకరు ఫెడరల్‌కు తెలిపారు.

మౌలిక సదుపాయాలకు కాలం తీరడం వల్లే పతనానికి కారణమై ఉండవచ్చని తుంగభద్ర బోర్డు కార్యదర్శి ఓఆర్‌కే రెడ్డి అంగీకరించారు. క్రెస్ట్ గేట్ దెబ్బతినడంతో మరమ్మతులకు వీలుగా సుమారు 50 నుంచి 60 టీఎంసీల నీటిని విడుదల చేయాల్సి ఉంటుందని, పగిలిన గేటు స్థానంలో కొత్త గేటు వేయాలన్నారు.

ఇది రాబోయే వేసవిలో నీటిపారుదల రంగానికి సంక్షోభం లాంటిదని ఆందోళనలు వ్యక్తం అవుతున్నాయి. తగ్గిన నీటి వసతితో పంటలు ఎలా సాగుతాయోనని రైతులు ఆందోళన చెందుతున్నారు.

రిజర్వాయర్ నిర్వహణలో సెంట్రల్ వాటర్ కమిషన్‌తో పాటు ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కర్ణాటకతో సహా అనేక మంది వాటాదారులు ఉన్నారు. క్రెస్ట్ గేట్ కూలిపోవడం వల్ల ఈ కీలకమైన మౌలిక సదుపాయాల మెరుగైన నిర్వహణ, సకాలంలో మరమ్మతుల తక్షణ అవసరాన్ని వెలుగులోకి తెచ్చింది.

కూలిన గేటు మరమ్మతులకు 50 టీఎంసీల నీటిని విడుదల చేయాల్సి ఉంటుందని కర్ణాటక జలవనరుల శాఖ మంత్రి డీకే శివకుమార్‌ తెలిపారు. ప్రస్తుతం గంటకు లక్ష క్యూసెక్కుల ఔట్‌ఫ్లో రేటును బట్టి చూస్తే రిజర్వాయర్‌లో దాదాపు సగభాగం ఖాళీ కావడానికి కనీసం నాలుగైదు రోజులు పట్టే అవకాశం ఉంది.

ఈ రిజర్వాయర్ కర్ణాటకకే కాకుండా పొరుగు రాష్ట్రాలైన ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణలకు కూడా ప్రాణాధారం. ఏటా రిజర్వాయర్ నుంచి ఈ రాష్ట్రాలకు 115 టీఎంసీల నీరు అందుతుండగా, ఈ ఏడాది ఇప్పటికే 25 టీఎంసీలు విడుదల చేశారు.

అకస్మాత్తుగా సగం రిజర్వాయర్‌ను ఖాళీ చేయాల్సిన అవసరం తీవ్రమైన నీటి భాగస్వామ్య సంక్షోభాన్ని సృష్టించింది, దీనిని రాష్ట్రాలు చర్చల ద్వారా పరిష్కరించుకోవాలి.

శివకుమార్ కర్నాటక రైతులకు భరోసా ఇస్తూ, ఆందోళన చెందవద్దని, రిజర్వాయర్ సమగ్రతను కాపాడటమే ప్రాధాన్యత అని ఉద్ఘాటించారు. అతను గేటు ఇప్పుడు మరమ్మతులు చేయవలసి ఉందని చెప్పాడు; ఆ తర్వాత నీటి పంపిణీ సమస్యలను పరిష్కరిస్తారు.

రిజర్వాయర్ ఘటన ఒక్కటేమీ కాదు. గత నెలలోనే భద్రా రిజర్వాయర్‌, తుంగ రిజర్వాయర్‌ వద్ద ఇదే తరహాలో గేట్‌ పనిచేయకపోవడం వల్ల కర్ణాటక నీటి సరఫరాలో అంతరాయం ఏర్పడింది. ఇటువంటి సాంకేతిక వైఫల్యాల పునరావృతం రాష్ట్రం రిజర్వాయర్ అవస్థాపన సౌకర్యాలు, మొత్తం నిర్వహణ, మరమ్మతు ప్రోటోకాల్‌ల గురించి ప్రశ్నలను లేవనెత్తింది.

జులైలో స్లూయిస్ గేట్ పనిచేయకపోవడంతో భద్రా రిజర్వాయర్‌లో సాంకేతిక లోపం తలెత్తి అనాలోచితంగా నీటి విడుదలకు దారితీసింది. అదేవిధంగా, శివమొగ్గ సమీపంలోని తుంగా రిజర్వాయర్, దెబ్బతిన్న క్రెస్ట్ గేట్‌తో సవాళ్లను ఎదుర్కొంది, అది ఆపరేట్ చేయడం ప్రమాదకరంగా మారింది.

ఈ పునరావృత సంఘటనలు కర్నాటక జలాశయాల నిర్వహణ, మరమ్మత్తు షెడ్యూల్‌లను సమగ్రంగా సమీక్షించవలసిన అవసరాన్ని నొక్కి చెబుతున్నాయి. అటువంటి క్లిష్టమైన మౌలిక సదుపాయాలకు కాలం తీరడం, వినియోగం, ఒత్తిడిని తట్టుకోలేవని నిర్ధారిస్తుంది. క్రెస్ట్ గేట్ కూలిపోవడం అనేది నీటి నిర్వహణ వ్యవస్థలలో ఉన్న దుర్బలత్వాలను, భవిష్యత్తులో ఏర్పడే సంక్షోభాలను నివారించడానికి చురుకైన చర్యలు తీసుకోవాల్సిన తక్షణ అవసరాన్ని గుర్తుచేస్తుంది.

“గేట్ నిర్మాణం, భద్రతలో నిపుణులైన ఇంజనీర్ కన్నయ్య నాయుడుతో నేను పరిస్థితిని చర్చించాను. ప్రస్తుతం ఆయన పర్యవేక్షణలో మరమ్మతు పనులు జరుగుతున్నాయి’’ అని ఘటనా స్థలాన్ని సందర్శించిన అనంతరం కర్ణాటక ముఖ్యమంత్రి సిద్ధరామయ్య తెలిపారు.

ఈ ఏడాది రిజర్వాయర్‌లో 115 టీఎంసీల నీరు ఉండగా, ఇందులో ఇప్పటికే 25 టీఎంసీలను సాగునీటికి విడుదల చేశారు. రైతులకు మొదటి పంటకు 90 టీఎంసీల నీరు అవసరం. ఈ మొత్తం ప్రస్తుతం రిజర్వాయర్‌లో అందుబాటులో ఉంది.

అయితే గేటు తెగిపోవడంతో 35 వేల క్యూసెక్కుల నీటిని అదుపు లేకుండా వదులుతున్నారు. రిజర్వాయర్‌లో నీటిమట్టం తగ్గకుండా మరమ్మతులు చేయడం అసాధ్యం. నీటి మట్టం తగ్గుతోంది. ఆ తర్వాత కూడా 64 టీఎంసీల నీరు ఉంటుంది. గేటు మరమ్మతు పనులకు నాలుగైదు రోజుల సమయం పడుతుంది.

హిందుస్థాన్ ఇంజినీరింగ్, నారాయణ ఇంజినీరింగ్‌లకు కొత్త గేటు తయారీ బాధ్యతలు అప్పగించారు. తాత్కాలిక గేటు ఏర్పాటు చేయాలని తుంగభద్ర డ్యామ్ బోర్డు నిర్ణయించింది. 19వ క్రెస్ట్ గేట్‌కు సంబంధించిన ఇన్‌స్టాలేషన్ పనులు ఇప్పటికే ప్రారంభమయ్యాయి, రిజర్వాయర్‌లో నీరు తగ్గకముందే ఇన్‌స్టాలేషన్‌ను పూర్తి చేయడంపై దృష్టి సారించింది. అధికారిక వర్గాల ప్రకారం, శాశ్వత గేట్ పని ఇంకా ప్రారంభం కాలేదు. సాంకేతిక నిపుణుల మార్గదర్శకత్వంలో సైట్‌లో దీన్ని ఇన్‌స్టాల్ చేయనున్నారు.