కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డులు రద్దు అయ్యాయా?

కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డుల ప్రకటన రద్దు సాహిత్య లోకంలో కలకలం రేపింది. ఈ అసాధారణ పరిణామం వెనుక ఉన్న కారణాలను బయటపెట్టాలని ప్రతిపక్ష పార్టీలు డిమాండ్ చేస్తున్నాయి. కేంద్ర మంత్రిత్వ శాఖ ఎందుకు ఈ నిర్ణయం తీసుకుందో చెప్పాలని కోరుతున్నాయి.

వివిధ భారతీయ భాషల్లో అనువాదాలు, సమగ్ర సాహిత్య సహకారం వంటి పలు విభాగాల్లో అవార్డులను డిసెంబర్ 18న ప్రకటిస్తామని కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ ప్రకటించింది. ఈమేరకు విలేఖరుల సమావేశాన్ని కూడా ఏర్పాటు చేస్తున్నట్టు తెలిపింది. అయితే, కార్యక్రమం ప్రారంభం కావడానికి కొన్ని నిమిషాల ముందు ఈ వాయిదా గురించి అక్కడికి వచ్చిన రిపోర్టర్లకు సమాచారం అందించారు. దీనిపై పెదవి విప్పడానికి అకాడమీ అధికారులు ఎవ్వరూ సాహసం చేయడం లేదు.

లలిత కళా అకాడమీ, సంగీత నాటక అకాడమీ, నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ డ్రామాతో పాటు సాహిత్య అకాడమీకి మంత్రిత్వ శాఖ ఒక లేఖ పంపింది. 2025-26 అవగాహన ఒప్పందం ప్రకారం, అవార్డుల పునర్నిర్మాణ ప్రక్రియను మంత్రిత్వ శాఖతో సంప్రదించి చేపట్టాలని, అది ఆమోదం పొందే వరకు అవార్డుల ప్రకటన చేయకూడదని ఆదేశించింది.

ఈ పరిణామంపై ప్రతిపక్షాలు మండిపడుతున్నాయి. "సాహిత్య అకాడమీ తన అవార్డుల సిఫార్సులను కేంద్ర ప్రభుత్వానికి పంపడం అత్యంత విచారకరం. అకాడమీ చరిత్రలో ఒక స్వయంప్రతిపత్తి సంస్థ పాలకుల ముందు తలవంచి అనుమతి కోరడం ఇదే మొదటిసారి" అని సీపీఐ(ఎం) నేత ఎం.ఏ. బేబీ విమర్శించారు. అక్టోబర్ నుండి అకాడమీకి శాశ్వత కార్యదర్శి లేకపోవడాన్ని కూడా ఆయన ప్రస్తావిస్తూ, సంస్థ వ్యవస్థాపకుల ఆశయాలకు ఇది ద్రోహం చేయడమేనని అన్నారు.

కేంద్ర ప్రభుత్వం దేశవ్యాప్తంగా ఇస్తున్న వివిధ పౌర, సాంస్కృతిక అవార్డులను క్రమబద్ధీకరించాలని భావిస్తోంది. చాలా సంస్థలు ఇచ్చే అవార్డులలో పారదర్శకత పెంచడం, అవార్డుల సంఖ్యను తగ్గించడం లేదా వాటి గౌరవాన్ని పెంచేలా నిబంధనలను మార్చడం ఈ పునర్నిర్మాణ ఉద్దేశ్యం. కేంద్ర హోం మంత్రిత్వ శాఖ గతంలోనే అన్ని మంత్రిత్వ శాఖలకు తమ పరిధిలోని అవార్డులను పునఃసమీక్షించాలని ఆదేశించింది.

సాహిత్య అకాడమీ వంటి స్వయంప్రతిపత్తి (Autonomous) సంస్థలు కేంద్ర సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ నుంచి నిధులు పొందుతాయి. ఈ ఏడాది జూలైలో ఈ సంస్థలన్నీ మంత్రిత్వ శాఖతో ఒక అవగాహన ఒప్పందం (MoU) పై సంతకం చేశాయి.

ఈ ఒప్పందం ప్రకారం 2025-26 సంవత్సరానికి గాను అవార్డుల ప్రక్రియలో ఏవైనా మార్పులు చేయాలన్నా లేదా అవార్డులు ప్రకటించాలన్నా ముందుగా మంత్రిత్వ శాఖతో సంప్రదించి, వారి అనుమతి తీసుకోవాలి.

వార్తా సంస్థల సమాచారం ప్రకారం, సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు గ్రహీతల ఎంపిక పూర్తి చేసినప్పటికీ, ఆ జాబితాను మంత్రిత్వ శాఖకు సమర్పించి ముందస్తు అనుమతి తీసుకోలేదు. "మంత్రిత్వ శాఖకు తెలియకుండానే ప్రెస్ కాన్ఫరెన్స్ ఏర్పాటు చేయడం" నియమ నిబంధనలకు విరుద్ధమని ప్రభుత్వం భావించింది. అందుకే, ఆ ప్రక్రియను మధ్యలోనే నిలిపివేయాలని (Put on hold) కఠిన ఆదేశాలు జారీ చేసింది.

సాహిత్య అకాడమీ ఇప్పటివరకు దీనిపై ఎటువంటి అధికారిక బహిరంగ ప్రకటన చేయలేదు.