ఉచిత బస్సుపై మంత్రి అచ్చెన్న మాట నెగ్గేనా...?

కాకినాడ జిల్లా అన్నవరంలో వ్యవసాయ శాఖ మంత్రి కె అచ్చెన్నాయుడు మాట్లాడుతూ ఇటీవల తాను, మంత్రి లోకేష్ లు కలిసి ఆర్టీసీ అధికారులతో ఉచిత బస్ ప్రయాణంపై చర్చించామని, జిల్లాల పరిధిలోనే ఉచిత ప్రయాణం ఉంటే మంచిదని అధికారులు చెప్పారని, అయితే ఉచిత ప్రయాణం రాష్ట్రమంతా ఉంటుందని హామీ ఇచ్చినందున రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా అమలు చేసేందుకు చర్యలు తీసుకుంటున్నట్లు చెప్పారు.

ఈ విషయం అచ్చెన్నాయుడు తప్ప మంత్రి లోకేష్ కానీ, ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు కానీ, రవాణా మంత్రి మండిపల్లి రాంప్రసాద్ రెడ్డి కానీ చెప్పలేదు. దీంతో ఉచిత బస్ ప్రయాణంపై పలువురిలో సందేహాలు వ్యక్తం అవుతున్నాయి.

ప్రతి మహిళకు రూ. 1,500లు ప్రతి నెలా ఇవ్వాలంటే రాష్ట్రాన్ని అమ్మాల్సిందేనని ఇటీవల మంత్రి అచ్చెన్నాయుడు చేసిన వ్యాఖ్యలు దుమారం లేపాయి. అలివికాని హామీలు ఇచ్చి ఇప్పుడు ఇలా ఎందుకు మాట్లాడుతున్నారనే విమర్శలు వస్తున్నాయి. మొదటి అసెంబ్లీ సమావేశాల్లోనే ముఖ్యమంత్రి మాట్లాడుతూ ఈ హామీలు అమలు చేయాలంటే భయమేస్తోందని అనటం అప్పట్లో పెద్ద చర్చకు దారితీసింది. ఇప్పుడు ఉచిత బస్ ప్రయాణం కూడా ఎప్పుడు ఏ మలుపు తిరుగుతుందోననే భయం పలువురిలో ఉంది.

మహిళలకు ఉచితంగా బస్ ప్రయాణం ఆగస్ట్ 15 నుంచి ఉంటుందని ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు ప్రకటించారు. ఇప్పటికే అనేక సార్లు సమీక్షలు నిర్వహించారు. ఉచిత బస్ ప్రయాణంపై కర్నాటక, తెలంగాణ రాష్ట్రాల్లో మంత్రులు, ఐఏఎస్ అధికారులు పలు మార్లు పర్యటించి అధ్యయనాలు చేసి నివేదికలు తయారు చేశారు.

ఇవన్నీ పరిశీలించిన మీదట ఇటీవల జరిగిన ఆర్టీసీ సమీక్ష సమావేశంలో ఉమ్మడి జిల్లాల స్థాయిల్లో ఉచిత బస్ ప్రయాణం ఉంటుందని, 80 శాతం ప్రయాణాలు ఉమ్మడి జిల్లాల పరిధిలోనే కొనసాగుతున్నాయని ముఖ్యమంత్రి అభిప్రాయ పడుతూ ఉమ్మడి జిల్లాల పరిధిలో ఉచిత బస్ ప్రయాణం ఉంటుందని పేర్కొన్నారు. అందుకు తగిన ఏర్పాట్లు చేయాల్సిందిగా అధికారులను సీఎం ఆదేశించారు. ప్రారంభ అమలుకు రూ. 18.2 కోట్లు కేటాయించగా, సంవత్సరానికి రూ. 3,500 కోట్ల ఖర్చు అంచనా వేశారు.

పథకం భౌగోళిక పరిధి గురించి విరుద్ధ వ్యాఖ్యలు అయోమయానికి కారణమయ్యాయి. ఏపీఎస్‌ ఆర్టీసీ సమీక్ష సమావేశంలో ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు, 80 శాతం బస్ ప్రయాణాలు జిల్లా పరిధిలోనే జరుగుతాయని, జిల్లా స్థాయిలో ఈ పథకం అమలు సులభమని, ఖర్చులను నియంత్రిస్తుందని పేర్కొన్నారు. అధికారులను దీనికి తగిన ఏర్పాట్లు చేయాలని ఆదేశించారు.

అయితే అన్నవరంలో వ్యవసాయ శాఖ మంత్రి అచ్చెన్నాయుడు ఈ పథకం రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా అమలవుతుందని వ్యాఖ్యానించారు. మంత్రి నారా లోకేష్‌తో సహా అధికారులతో చర్చించినట్లు, జిల్లా స్థాయి పరిమితి గురించి ప్రాథమికంగా చర్చ జరిగినా, టీడీపీ రాష్ట్రవ్యాప్త హామీ ఇచ్చినందున విస్తృత అమలుకు చర్యలు తీసుకుంటున్నామని చెప్పారు.

ఏపీఎస్‌ ఆర్టీసీ అధికారులు జిల్లా స్థాయి అమలుపై ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. జిల్లా పరిధిలో ప్రయాణాలను పరిమితం చేయడం రూట్ పర్యవేక్షణ, అర్హత అమలులో సవాళ్లను సృష్టిస్తుందని, రాష్ట్రవ్యాప్త విధానం సమన్వయాన్ని, సమగ్రతను సులభతరం చేస్తుందని, దుర్వినియోగం, లాజిస్టిక్ సమస్యలను తగ్గిస్తుందని పేర్కొన్నారు.

ఆంధ్రప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ అధ్యక్షురాలు వైఎస్ షర్మిల మహిళల ఉచిత బస్ ప్రయాణంపై ప్రభుత్వం ఆలస్యం చేస్తోందని విమర్శించారు. తెలంగాణ, కర్ణాటకలో ఇలాంటి పథకాలు అధికారంలోకి వచ్చిన వారంలోనే అమలయ్యాయని, ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో సుదీర్ఘ చర్చలు ఎందుకని ప్రశ్నించారు.

ఎక్స్ వేదికపై ప్రజల అభిప్రాయాలు ఆశావాదం, సందేహాల మిశ్రమంగా ఉన్నాయి. కొందరు ఈ పథకాన్ని మహిళల సాధికారత, ఆర్థిక ప్రయోజనాలకు దోహదపడే చర్యగా భావిస్తున్నారు. ముఖ్యంగా వెనుకబడిన జిల్లాల్లో ఉద్యోగ అవకాశాలు, దేవాలయ పర్యాటకానికి అవకాశాలను పెంచుతుందని భావిస్తున్నారు. మంత్రి అచ్చెన్నాయుడు ఇటీవల రూ. 1,500 నెలవారీ చెల్లింపుల హామీ ఆర్థిక సాధ్యతపై “రాష్ట్రాన్ని అమ్మాలి” అని చేసిన వ్యాఖ్యలను కొందరు ఉటంకిస్తూ ప్రభుత్వ నిబద్ధతను ప్రశ్నిస్తున్నారు.

భౌగోళిక పరిధి: జిల్లా స్థాయి, రాష్ట్రవ్యాప్త అమలు మధ్య వైరుధ్యం విధాన స్పష్టత లోపాన్ని సూచిస్తుంది. జిల్లా స్థాయి పరిమితి ఖర్చులను తగ్గించినప్పటికీ, ఉద్యోగం, వైద్యం, విద్య కోసం జిల్లాల మధ్య ప్రయాణించే మహిళలపై పథకం ప్రభావాన్ని పరిమితం చేయవచ్చు. రాష్ట్రవ్యాప్త అమలు టీడీపీ హామీకి అనుగుణంగా ఉన్నప్పటికీ, ఏపీఎస్‌ ఆర్టీసీ అంచనా వేసిన రూ. 3,500 కోట్ల ఖర్చుతో ఆర్థిక కార్యాచరణ సవాళ్లను ఎదుర్కొంటుంది.

ఆర్థిక స్థిరత్వం: పథకం ఆర్థిక భారంతో కూడుకున్నది. కర్ణాటక శక్తి పథకం నష్టాలను భర్తీ చేయడానికి 15 శాతం టికెట్ ధరలు పెంచింది. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఇప్పటికే ఎక్కువ ధరలు ఉన్నందున ఇది అసంభవమని ఏపీఎస్‌ ఆర్టీసీ అధికారులు భావిస్తున్నారు. ప్రారంభ కేటాయింపు రూ. 18.2 కోట్లు సంవత్సరాంత అంచనాతో పోలిస్తే తక్కువగా ఉండటం దీర్ఘకాలిక నిధులపై ప్రశ్నలను లేవనెత్తుతోంది.

కార్యాచరణ: ఏపీఎస్‌ ఆర్టీసీ 2,000 కొత్త బస్సులను గ్రాస్ కాస్ట్ కాంట్రాక్ట్ మోడల్‌లో సమకూర్చనుంది. ఇది మహిళల ప్రయాణ నిష్పత్తి 35 శాతం నుంచి 65 శాతానికి పెరగడాన్ని ఎదుర్కోవడానికి ఉద్దేశించినప్పటికీ, ఆగస్టు 15 నాటికి ఈ బస్సులు అందుబాటులో ఉండకపోవచ్చు. ఇది ప్రస్తుత మౌలిక సదుపాయాలపై ఒత్తిడిని పెంచుతుంది.

పథకం పరిధిపై అస్పష్టత రాజకీయ విమర్శలకు దారితీసింది. వైఎస్ఆర్ కాంగ్రెస్ పార్టీ జిల్లా స్థాయి పరిమితిని టీడీపీ హామీలను దిగజార్చడంగా విమర్శించింది. అచ్చెన్నాయుడు రాష్ట్ర వ్యాప్త అమలు వ్యాఖ్య నమ్మకాన్ని కలిగించినప్పటికీ, అధికారిక ధృవీకరణ లేకపోవడం నమ్మకాన్ని దెబ్బతీసే ప్రమాదం ఉంది. ‘సూపర్ సిక్స్’ హామీల అమలు “భయానకం” అని చంద్రబాబు నాయుడు గతంలో చేసిన వ్యాఖ్యలు ప్రజల సందేహాలను మరింత పెంచాయి.

సమర్థవంతంగా అమలైతే రోజువారీ కూలీలు, గ్రామీణ మహిళలకు ఉద్యోగ అవకాశాలు, సామాజిక సేవల లభ్యతను పెంచుతుంది. తమిళనాడులో ఉచిత బస్ ప్రయాణం మహిళల ప్రయాణ నిష్పత్తిని మూడింతలు పెంచి, ఆర్థిక స్వావలంబతను ప్రోత్సహించిన ఉదాహరణ సానుకూల సూచనగా ఉంది. అయితే స్పష్టమైన మార్గదర్శకాలు, బలమైన మౌలిక సదుపాయాలు లేకపోతే, ఈ పథకం సాధికార లక్ష్యాలను సాధించకపోవచ్చు.

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో మహిళలకు ఉచిత బస్ ప్రయాణ పథకం మహిళల సాధికారత, ఆర్థిక చైతన్యాన్ని పెంచే అవకాశం ఉన్నప్పటికీ, దాని విజయం పరిధిపై అస్పష్టతను పరిష్కరించడంపై ఆధారపడి ఉంది. ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు జిల్లా స్థాయి అమలును ఇష్టపడుతుండగా, అచ్చెన్నాయుడు రాష్ట్రవ్యాప్త అమలు వాదన ప్రజల్లో అయోమయాన్ని సృష్టిస్తోంది. ప్రభుత్వం తన వైఖరిని స్పష్టం చేయాలి. తగిన నిధులను కేటాయించాలి. కార్యాచరణ లాజిస్టిక్స్‌ను సునాయసం చేయాలి. అధికారిక ధృవీకరణ లేనంత వరకు సందేహాలు కొనసాగుతాయి. రాజకీయ, పరిపాలనా తప్పిదాల వల్ల పథకం ప్రభావం బలహీనపడే అవకాశం ఉంది.