పదేళ్లుగా పట్టాలెక్కని టిడ్కో ఇళ్లు

లబ్ధిదారుల సంఖ్య తగ్గించిన వైఎస్సార్సీపీ

మున్సిపల్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ అండ్ అర్బన్ డెవలప్‌మెంట్ (MAUD) మంత్రి పి నారాయణ, టిడ్కో ఇళ్ల నిర్మాణంపై గత ప్రభుత్వాన్ని తీవ్రంగా విమర్శిస్తూ గురువారం ఏపీ అసెంబ్లీ సమావేశాల్లో సమాధానం ఇచ్చారు. "కేంద్రం 7.01 లక్షల ఇళ్లు కేటాయించినా, వైఎస్ఆర్‌సీపీ 2.61 లక్షలకు తగ్గించి, పూర్తి చేయకుండా వదిలేశారు" అని అన్నారు. రాష్ట్రంలో 51 ప్రాంతాల్లో ఇళ్లు పూర్తయ్యాయని, మరో 112 చోట్ల పెండింగ్‌లో ఉన్నాయని, కాంట్రాక్టర్లకు 6,139 కోట్ల రూపాయలు కావాలని చెప్పారు. హడ్కో (హౌసింగ్ అండ్ అర్బన్ డెవలప్‌మెంట్ కార్పొరేషన్) నుంచి రూ. 4,500 కోట్ల రుణం అంగీకరించినట్టు ప్రకటించారు. ఈ సమాధానం రాజకీయ విమర్శలకు దారితీసింది.

నిర్మాణ పనులు ప్రారంభించిన టీడీపీ

2014-19 మధ్య కూటమి ప్రభుత్వ పాలనలో కేంద్ర ప్రభుత్వం (PMAY) కింద ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు 7,01,481 టిడ్కో ఇళ్లు కేటాయించింది. ఇందులో 5,14,000 ఇళ్లకు అడ్మినిస్ట్రేటివ్ పాలనా అనుమతి ఇచ్చి టెండర్లు పిలిచారు. ఇది రాష్ట్రంలోని గ్రామీణ, పట్టణ ప్రాంతాల్లో EWS (ఎకనామికలీ వీకర్ సెక్షన్స్) కుటుంబాలకు ఆశ్రయం అందించే మహత్తర పథకంగా రూపొందింది. మంత్రి నారాయణ చెప్పినట్టుగానే ఈ సంఖ్యలు ఫ్యాక్ట్‌షీట్‌లలో ఉన్నాయి. అయితే YSRCP పాలనలో (2019-24)లో ఈ సంఖ్య 2,61,640కు తగ్గించారు. గత ప్రభుత్వం రాజకీయాల కారణంగా తెలుగుదేశం పార్టీ ప్రారంభించిన పథకాన్ని నెగ్లెక్ట్ చేసిందని టీడీపీ నాయకులు వాదిస్తున్నారు. YSRCP సైడ్ నుంచి "అర్హులు లేకపోవడం, కోవిడ్, మెటీరియల్ ధరల పెరుగుదల" కారణాలు చెప్పారు. వాస్తవానికి 2020లో CPI నాయకులు కూడా "పొలిటికల్ రీజన్స్" కారణంగా ఆలస్యమవుతోందని ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు.

వైఎస్సార్సీపీ హయాంలో నిర్మించిన కొన్ని గృహాలు

ఆశల్లో అర్హులు

రాష్ట్రంలో 51 ప్రాంతాల్లో టిడ్కో ఇళ్ల నిర్మాణం పూర్తి అయింది. మరో 112 చోట్ల పెండింగ్‌లో మొత్తం 3.13 లక్షల ఇళ్లు పెండింగ్‌లో ఉండటంతో అర్హులు ఆశలతో ఎదురుచూస్తున్నారు. కాంట్రాక్టర్లకు పెండింగ్ బిల్లులు రూ. 540 కోట్లకు పైగా ఉన్నాయి. మొత్తం పూర్తి చేయడానికి 6,139 కోట్లు (ఇన్‌ఫ్రా సహా 5,200 కోట్లు) అవసరమని అధికారిక రిపోర్టులు చెబుతున్నాయి. ఈ బిల్లులు పెండింగ్‌లో ఉండటానికి ముఖ్య కారణం గత ప్రభుత్వం నిధులు సరిగా వాడలేదని, "స్విండ్లింగ్ ఆఫ్ ఫండ్స్" జరిగిందని మంత్రి నారాయణ ఆరోపించారు. ఇటీవల అసెంబ్లీలో ఇన్వెస్టిగేషన్ కమిటీ ఏర్పాటు చేసి ఈ అంశంపై విచారణ ప్రారంభించారు. కేంద్రం నిధులు ఇవ్వకపోవడం కాదు, PMAY కింద శాంక్షన్‌లు ఉన్నా రాష్ట్ర స్థాయిలో అమలు ఆలస్యమే సమస్య అని విశ్లేషకులు చెబుతున్నారు.

హడ్కో రుణం రూ. 4,500 కోట్లు

హడ్కో రూ. 4,460 కోట్ల రుణానికి అంగీకరించింది. ఇది పెండింగ్ హౌసింగ్ యూనిట్ల పూర్తి చేసేందుకు ప్రభుత్వం తీసుకోనుంది. GVMC, CRDAలకు డైరెక్ట్ చేశారు. అయితే ఈ రుణం మొత్తం అమరావతి క్యాపిటల్ డెవలప్‌మెంట్‌కు రూ. 11,000 కోట్లలో భాగమే. "నిధులు విడుదల అయితే బిల్లులు క్లియర్ చేస్తాం" అని మంత్రి హామీ ఇచ్చారు. మార్చి 31, 2026 కు అన్ని ఇళ్లు పూర్తి చేసి, లబ్ధిదారులకు అందజేస్తామని ప్రకటించారు. ఇది ఒక విధంగా లబ్ధిదారుల్లో ఆశలు రేకెత్తించాయి. కానీ గతంలో ఇలాంటి హామీలు (2020లో అలాట్‌మెంట్ డిసెంబర్ 20కి పూర్తి) ఆలస్యమయ్యాయి.

ఫ్లాట్ విస్తీర్ణం, అర్హతలు

టిడ్కో ఇళ్లు మల్టీ-స్టోరీ బిల్డింగ్స్‌లో 300 చదరపు అడుగులు (స్క్వేర్ ఫీట్), 365 చదరపు అడుగులు, 430 చదరపు అడుగుల వరకు ఉంటాయి. డౌన్ పేమెంట్: 300 sq ftకు రాష్ట్రం సబ్సిడీ ఇస్తుంది. 365 sq ftకు రూ.50,000, 430 sq ftకు రూ.1 లక్ష సబ్సిడీగా అందుతుంది. ఇది PMAY కింద రూ.3 లక్షల వరకు సబ్సిడీతో 30-45 చదరపు మీటర్ల కార్పెట్ ఏరియా ఇళ్లు. గ్రామీణ, పట్టణ పేదలకు ప్రాధాన్యం. కానీ అలాట్‌మెంట్‌లో రిజిస్ట్రేషన్, శాంక్షన్ లు అనుకున్న స్థాయిలో జరగటం లేదు.

రాజకీయాలు, కోవిడ్, నిర్వహణ లోపాలు

పది సంవత్సరాలు పైన ప్రభుత్వాలు పూర్తి చేయలేకపోవడానికి పలు కారణాలు చూపుతున్నాయి. గత YSRCP ప్రభుత్వ హయాంలో 2023 వరకు నిర్మాణాన్ని వదిలేసి, "జగనన్న చేనేత కళా పథకం"పై దృష్టి పెట్టారు. కోవిడ్-19 వల్ల 2019-21 మధ్య పనులు ఆగిపోయాయి. మెటీరియల్ ధరలు 30-40 శాతం పెరిగాయి. భూసేకరణ, అర్హుల లిస్ట్ వివాదాలు ఉన్నాయి. మంత్రి నారాయణ చెప్పినట్లు "తగ్గించడం"లో నిజం ఉంది. శాంక్షన్ లు తగ్గాయి, కానీ YSRCP ఫ్యాక్ట్ షీట్ ప్రకారం "అర్హులు లేకపోవడం" కారణమని ఉంది. రాజకీయంగా తెలుగుదేశం, వైఎస్సార్ సీపీ వారు ఈ ఇళ్లు ఇన్నేళ్లయినా పూర్తి కాకపోవడానికి కారణం అని ఆరోపణలు ఉన్నాయి.

మంత్రి సమాధానంలో 80శాతం నిజాలు, కానీ రాజకీయ రంగు

మంత్రి నారాయణ చెప్పిన సంఖ్యలు (7.01 లక్షలు, 2.61 లక్షలు, 51+112 ప్రాంతాలు) అధికారిక రికార్డులతో సమానం. బిల్లులు పెండింగ్, హడ్కో రుణం నిజం. కానీ "గత ప్రభుత్వం పూర్తి చేయలేదు"లో సగం నిజం ఉంది. కోవిడ్, ధరలు కూడా కారణాలుగా చెప్పొచ్చు. రాజకీయంగా ఇది టీడీపీకి ఫ్యాక్ట్ చెక్ ప్రకారం ప్రయోజనం. YSRCP కి "కౌంటర్" అవకాశం కూడా ఉంది. 3 లక్షల మంది ఇంకా ఆశ్రయం లేకుండా ఉన్నారు. ఇది సాంఘిక సంక్షేమానికి దెబ్బగా చెప్పొచ్చు.

2026కి పూర్తి అవుతాయా?

టిడ్కో ఇళ్లు పేదల స్వప్నాలు. కానీ రాజకీయాల మధ్య చిక్కుకుని ఆలస్యమవుతున్నాయి. మంత్రి నారాయణ హామీలు ఆశాకిరణాలు. కానీ విచారణలు, నిధుల విడుదల త్వరగా జరిగితేనే 2026 టార్గెట్ సాధ్యం. ప్రభుత్వం EWS, LIG కుటుంబాల అర్హతలపై ఫోకస్ చేసి, రిజిస్ట్రేషన్ ప్రాసెస్‌ను స్పీడ్ చేస్తే ఈ పథకం నిజమైన పథకంగా మారుతుంది.