మర్చిపోయిన ‘దొనకొండ’ మళ్లీ తెరపైకి

ఆంధ్రప్రదేశ్ నూతన రాష్ట్రంగా ఏర్పడిన సందర్భంలో దొనకొండ ప్రాంతాన్ని రాజధానిగా చేస్తే బాగుంటుందనే ఆలోచన కేంద్రం నియమించిన శివరామకృష్ణన్‌ కమిటీ నుంచి వచ్చింది. ఈ కమిటీ తన నివేదికలో రాష్ట్రంలో ఆర్థిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక అసమానతలను అంచనా వేసింది. రాజధాని ఏర్పాటు కోసం నియమించిన కమిటీ కూడా దొనకొండ ప్రాంతమే మంచిదని చెప్పింది. రాజధాని అమరావతి ప్రాంతానికి మారటంతో దొనకొండ అభివృద్ధికి నోచుకోలేదు. బీడీఎల్ ఏర్పాటు ద్వారా పారిశ్రామిక ప్రాంతంగా మారే అవకాశం ఉందని పలువురు భావిస్తున్నారు. దీనిపై ప్రత్యేక కథనం

బ్రిటీష్ వారి పాలన సమయంలో నిర్మించిన ఎయిర్ పోర్టు. ప్రస్తుతం ఖాళీగా ఉంది.

దొనకొండ కు కొత్త ఊపిరి

దొనకొండ ప్రాంతం గత పదేళ్లుగా అభివృద్ధి అవకాశాల కోసం ఎదురు చూస్తోంది. 2014లో రాజధాని ప్రతిపాదనల్లో ముందుకొచ్చి, తర్వాత పారిశ్రామిక కారిడార్‌గా రూపొందించాలని ప్రభుత్వాలు ప్రకటించినా అమలు జరగకపోవడంతో మరిచిపోయిన ఈ ప్రాంతం ఇప్పుడు కొత్త ఊపిరి పోసుకుంటోంది. ముఖ్యమంత్రి ఎన్ చంద్రబాబు నాయుడు అధ్యక్షతన జరిగిన కేబినెట్ సమావేశంలో భారత్ డైనమిక్స్ లిమిటెడ్ (బీడీఎల్)కు దొనకొండలో రూ. 1,200 కోట్లతో మిస్సైల్ ప్రొపెల్లెంట్ మాన్యుఫాక్చరింగ్ ఫ్యాక్టరీ ఏర్పాటుకు ఆమోదం తెలిపారు. ఈ ప్రాజెక్ట్ 2028 నాటికి పూర్తయ్యే అవకాశం ఉందని, 600 ప్రత్యక్ష, 1,000 పరోక్ష ఉద్యోగాలు వస్తాయని అధికారులు చెబుతున్నారు. గతంలో దొనకొండకు ఇచ్చిన హామీలు అమలు కాలేదని విమర్శలు ఎదుర్కొంటుండగా ఇప్పుడు డిఫెన్స్ ఇండస్ట్రియల్ కారిడార్ (DIC) హబ్‌గా మారే అవకాశం ఏర్పడింది.

దొనకొండ గతం...

ఆంధ్రప్రదేశ్ నూతన రాష్ట్రంగా ఏర్పడిన 2014 సంవత్సరంలో దొనకొండ ప్రాంతం రాజధాని ప్రతిపాదనల్లో ముందుకొచ్చింది. కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమించిన కేసీ శివరామకృష్ణ కమిటీ, వినుకొండ-మార్టూరు-దొనకొండ రీజియన్‌ రాజధాని కోసం ఆదర్శవంతమని సిఫార్సు చేసింది. ఈ ప్రాంతం సులభమైన భూభాగం, నీటి వనరులు, రవాణా సౌకర్యాల వల్ల (బ్రిటిష్ కాలంలోనే ఎయిర్‌ఫీల్డ్ ఉండటం వల్ల) ఎంపికగా నిలిచింది. అయితే తెలుగుదేశం పార్టీ ప్రభుత్వం అమరావతిని రాజధానిగా ఎంచుకోవడంతో దొనకొండ ఆకాంక్షలు ఆవిరయ్యాయి. ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు "దొనకొండకు సిటీ లైఫ్ లేదు" అని చెప్పి, విజయవాడ-గుంటూరు మధ్య పైభాగం ప్రాంతాన్ని ఎంచుకున్నారు.

2019లో వైఎస్ఆర్ కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం అమరావతి ప్లాన్‌ను రద్దు చేసి, రాజధాని మార్పు చర్చలు రేపింది. అయితే దొనకొండ మళ్లీ తెరపైకి రాలేదు. 2024లో తిరిగి అమరావతి ద్వారా రాజధాని ప్లాన్ పున:ప్రారంభమైంది. రాజధాని ప్లాన్‌తో పాటు, దొనకొండను పారిశ్రామిక కారిడార్‌గా మార్చాలని గత ప్రభుత్వాలు ప్రకటించాయి. విశాఖ-చెన్నై ఇండస్ట్రియల్ కారిడార్ (VCIC)లో భాగంగా దొనకొండ మెగా ఇండస్ట్రియల్ హబ్ (5,680 ఎకరాలు) ఏర్పాటుకు భూములు కేటాయించారు, కానీ అమలు ఆలస్యమైంది. 2025లో 380 ఎకరాల ఇండస్ట్రియల్ పార్క్‌కు RFP జారీ అయింది, కానీ పెద్దగా ప్రోగ్రెస్ లేదు.

దొనకొండ రైల్వే స్టేషన్

బ్రిటీష్ కాలం నుంచే గుర్తింపు...

దొనకొండ మండల ప్రధాన కేంద్రంగా ఉన్న ఈ చిన్న గ్రామం, బ్రిటిష్ కాలంలోనే దేశవ్యాప్తంగా గుర్తింపు పొందింది. రైల్వే శాఖకు కీలక జంక్షన్‌గా, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధానికి (WWII) సంబంధించి విమానాల రిఫ్యూయల్ సెంటర్‌గా పనిచేసిన ఈ ప్రదేశం, ప్రస్తుతం తన చారిత్రక గతాన్ని కాపాడుకునేందుకు పోరాడుతోంది. రైల్వే స్టేషన్ ఇప్పటికీ జీవించగా, బ్రిటిష్‌ వారు నిర్మించిన విమానాశ్రయం ఉపయోగంలో లేకపోవడంతో దీని పునరుజ్జీవనానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఆసక్తి చూపిస్తోంది.

చుట్టూ పర్వతాలతో కూడిన భౌగోళిక స్థితి కలిగి ఉంది. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వ కాలంలో ముఖ్యంగా 1940ల WWII సమయంలో, ఈ గ్రామం సైనిక అవసరాలకు ముఖ్య కేంద్రంగా మారింది. బ్రిటిష్ వైమానిక దళం, విమానాలను రిఫ్యూయల్ చేయడానికి ఇక్కడ పెద్ద ఎయిర్‌స్ట్రిప్‌ను నిర్మించింది. ICAO కోడ్ VODKతో గుర్తింపు పొందిన ఈ డొనకొండ విమానాశ్రయం, 3,000 అడుగుల పొడవు రన్‌వే (05/23) కలిగి, యుద్ధకాలంలో బ్రిటిష్ ఫైటర్ వింగ్స్‌కు ఆధారంగా నిలిచింది.

రైల్వే శాఖలో కూడా దొనకొండకు ప్రత్యేక స్థానం ఉంది. విజయవాడ-గుంటకల్లు రైల్వే మార్గంపై (గుంటూరు-గుంటకల్ లైన్) ఉన్న ఈ స్టేషన్ (కోడ్: DKD), దక్షిణ మధ్య రైల్వే (SCR) గుంటూరు డివిజన్‌లో పనిచేస్తుంది. బ్రిటిష్ కాలంలోనే ఈ మార్గం అభివృద్ధి చెందినప్పటికీ, దొనకొండ జంక్షన్‌గా గుర్తింపు పొందడం వల్ల, రైల్వే రవాణా వ్యవస్థకు ముఖ్య లింక్‌గా మారింది. ఈ లైన్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని ముఖ్య రైలు కారిడార్‌లలో ఒకటిగా, గ్రామీణ ప్రాంతాలను ప్రధాన నగరాలతో అనుసంధానం చేస్తోంది. వినుకొండ-నంద్యాల ట్రైన్ సెక్షన్ వంటి మార్గాలు దీని ద్వారా ప్రయాణిస్తాయి.

2017లో AAI, దొనకొండను 'నో-ఫ్రిల్స్' ఎయిర్‌పోర్ట్‌గా మార్చేందుకు రూ. 30 కోట్లతో ప్రాజెక్ట్ ప్రారంభించింది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రూ. 5,000 కోట్లతో దొనకొండ ఇండస్ట్రియల్ సిటీ ప్రాపోజల్‌తో భోగాపురం ఇంటర్నేషనల్ ఎయిర్‌పోర్ట్ కంపెనీ లిమిటెడ్ (BIACL) ద్వారా డీపీఆర్ సమర్పించింది. 300 ఎకరాల భూమిపై ఈ ప్రాజెక్ట్, చిన్న విమానాల ల్యాండింగ్‌కు మొదటి దశగా, తర్వాత ఏరోస్పేస్ ప్రాజెక్టులతో విస్తరణ పొందనుంది.

దొనకొండ చరిత్రను మలుపు తిప్పనున్న బీడీఎల్ ఫ్యాక్టరీ

తాజా కేబినెట్ నిర్ణయం దొనకొండను డిఫెన్స్ మాన్యుఫాక్చరింగ్ హబ్‌గా మార్చే అవకాశాన్ని తీసుకొచ్చింది. బీడీఎల్, భారత డిఫెన్స్ PSU, దొనకొండలో మిస్సైల్ ప్రొపెల్లెంట్ ప్లాంట్ ఏర్పాటుకు 1,400 ఎకరాలు కోరుతోంది. ఈ ప్రాజెక్ట్ జగ్గయ్యపేట-దొనకొండ DIC హబ్‌లో భాగం. యూపీ, తమిళనాడు తర్వాత మూడవ డిఫెన్స్ కారిడార్. ప్లాంట్ 2028 నాటికి ఆపరేషనల్ అవుతుందని అధికారులు చెబుతున్నారు. ఇది ప్రకాశం జిల్లాకు మొదటి పెద్ద పెట్టుబడి. రాష్ట్ర డిఫెన్స్ మాన్యుఫాక్చరింగ్‌ను బలోపేతం చేస్తుందని ప్రభుత్వం అంచనా వేస్తోంది.

అవకాశాలు, భవిష్యత్తు

ఈ ప్రాజెక్ట్ దొనకొండకు 'గేమ్ చేంజర్'గా మారవచ్చు. డిఫెన్స్ కారిడార్‌లో భాగంగా ఇది సప్లై చైన్, ఇతర ఇండస్ట్రీలు (ఆటో, ఎలక్ట్రానిక్స్) ఆకర్షించవచ్చు. గ్రామీణ ఆర్థిక వృద్ధిని పెంచుతుంది. 1,600 ఉద్యోగాలు స్థానిక యువతకు అవకాశాలు కల్పిస్తాయి. మరియు VCIC ప్లాన్‌లో భాగంగా రోడ్లు, రైలు, ఎయిర్‌పోర్ట్ ఇన్ఫ్రా మెరుగుపడవచ్చు. ఆసియన్ డెవలప్‌మెంట్ బ్యాంక్ (ADB) ఫండింగ్‌తో VCIC డెవలప్‌మెంట్ వేగవంతమవుతుందని నిపుణులు అంచనా వేస్తున్నారు.

అయితే గత అనుభవాలు హెచ్చరికలు చేస్తున్నాయి. పదేళ్లుగా ప్రకటనలు అమలు కాలేదు. భూములు కేటాయించినా పెట్టుబడులు రాలేదు. రాజధాని ప్లాన్ మార్పులు అణచివేశాయి. ఇప్పుడు బీడీఎల్ ప్రాజెక్ట్‌కు 1,400 ఎకరాలు అవసరం. కానీ భూసేకరణ, పర్యావరణ అనుమతులు, స్థానిక వ్యతిరేకతలు సవాళ్లుగా మారవచ్చు. డిఫెన్స్ మినిస్ట్రీ అప్రూవల్‌లు, ఫండింగ్ ఆలస్యాలు ఉంటే మళ్లీ మర్చిపోవాల్సిదే. మొత్తంగా ఈ ప్రాజెక్ట్ దొనకొండను 'ఇండస్ట్రియల్ హబ్'గా మార్చే అవకాశం ఉంది. కానీ అమలు వేగం కీలకం.

అభివృద్ధి, ఆశలతో ముందుకు

దొనకొండ ప్రయాణం రాజధాని ఆకాంక్షల నుంచి పారిశ్రామిక వికాసం వరకు అడుగులు పడ్డాయి. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజకీయాలు, ప్లానింగ్ సవాళ్లను ప్రతిబింబిస్తుంది. బీడీఎల్ ఫ్యాక్టరీతో ప్రకాశం జిల్లా 'డెఫెన్స్ మాన్యుఫాక్చరింగ్ హబ్'గా ఎదగవచ్చు. కానీ గత తప్పిదాల నుంచి పాఠాలు నేర్చుకుని అమలు చేస్తేనే ఈ ప్రాంతం స్థానికులకు నిజమైన ప్రయోజనం చేకూర్చుతుంది. 'స్వచ్ఛంద ఆంధ్ర' దృష్టిలో ఈ ప్రాజెక్ట్ మరో మైలురాయిగా మారాలని స్థానికులు ఆశిస్తున్నారు.