క్వాంటమ్ వ్యాలీలో పది సంస్థలు భాగస్వామ్యం

సిలికాన్ వ్యాలీలా క్వాంటమ్ హబ్

ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు నేతృత్వంలో 2025 మేలో ప్రారంభమైన ఈ ప్రాజెక్టు, దేశ జాతీయ క్వాంటమ్ మిషన్‌తో (NQM) సమన్వయంగా రూపొందుతోంది. లింగాయపాలెం సమీపంలో సీడ్ యాక్సెస్ రోడ్ పక్కన 50 ఎకరాల్లో నిర్మిస్తున్న క్వాంటమ్ వ్యాలీ పరిశోధనా సంస్థలు, స్టార్టప్‌లు, టెక్ కంపెనీలకు స్థలాన్ని కేటాయిస్తుంది. మెయిన్ భవనం 'A' అక్షర ఆకారంలో రూపొందిస్తూ, అమరావతిని ప్రతిబింబిస్తుంది. మొత్తం 80 లక్షల చదరపు అడుగుల బిల్టప్ ఏరియాలో, 45 వేల చదరపు అడుగులు మాత్రమే సెంట్రల్ భవనానికి కేటాయించబడ్డాయి. ఈ డిజైన్‌లు ఆగస్టు 2025లో ఫైనలైజ్ అయ్యాయి. ప్రభుత్వం రూ. 99.62 కోట్లు AQCCకు, రూ. 40 కోట్లు క్వాంటమ్ రెఫరెన్స్ ల్యాబ్‌కు శాంక్షన్ చేసింది. ఈ ల్యాబ్, క్వాంటమ్ కాంపోనెంట్స్ టెస్టింగ్, బెంచ్‌మార్కింగ్‌కు ఉపయోగపడుతుంది.

సెప్టెంబర్‌లో ఫౌండేషన్, 2026లో లాంచ్

CRDA ఇటీవల AQCC డిజైన్-బిల్డ్ పనులకు RFP (రిక్వెస్ట్ ఫర్ ప్రపోజల్స్) విడుదల చేసింది. భవన డిజైన్‌లు పూర్తయిన నేపథ్యంలో టెండర్లు జారీ అయ్యాయి. అధికారుల చెబుతున్న ప్రకారం అక్టోబరు 2025లో ఫౌండేషన్ స్టోన్ వేశారు. ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్ పనులు వేగంగా సాగుతున్నాయి. ముఖ్యంగా IBM క్వాంటమ్ సిస్టమ్ టూ (133-156 క్విబిట్‌లతో) ఇన్‌స్టాలేషన్, 100 క్వాంటమ్ అల్గారిథమ్‌ల టెస్టింగ్ 2026 జనవరి 1 నాటికి పూర్తి చేయాలని లక్ష్యం. ఈ ప్రాజెక్టు డ్రగ్ డిస్కవరీ, వ్యవసాయం, AI, మెటీరియల్స్ సైన్స్, సైబర్ సెక్యూరిటీ వంటి రంగాల్లో పరిశోధనకు దోహదపడుతుంది. విశ్లేషణాత్మకంగా చూస్తే ఈ వేగవంతమైన అభివృద్ధి రాష్ట్ర ఆర్థిక వ్యవస్థకు బూస్ట్ ఇస్తుంది. అయితే పవర్, కూలింగ్ వంటి ఇన్‌ఫ్రా సవాళ్లు, పర్యావరణ సమతుల్యతను నిర్వహించాల్సిన అవసరం ఉంది.

గ్లోబల్ పార్ట్‌నర్‌షిప్‌లు బలపడుతున్నాయి

ఇప్పటి వరకు ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం వివిధ గ్లోబల్ టెక్ జెయింట్స్‌తో MoUలు కుదుర్చుకుంది. 2025 మే 2న IBM, TCS, L&Tతో మొదటి MoUలు సంతకం చేశారు. IBM, దక్షిణాసియాలో మొదటి 156-క్విబిట్ క్వాంటమ్ కంప్యూటర్‌ను అమరావతిలో ఇన్‌స్టాల్ చేస్తుంది. TCS, ఇన్‌ఫ్రా రీసెర్చ్‌లో పాలుపంచుకుంటుంది. L&T నిర్మాణ పనులకు బాధ్యత వహిస్తుంది. నవంబర్ 2025లో మైక్రోసాఫ్ట్ రూ. 1,772 కోట్లు ఇన్వెస్ట్ చేసి, 4,000 చదరపు అడుగుల ఫెసిలిటీని ఏర్పాటు చేస్తుందని ప్రకటించింది. CII పార్ట్‌నర్‌షిప్ సమ్మిట్‌లో ఈ MoU సంతకం అయింది. అలాగే C-DOT (సెంటర్ ఫర్ డెవలప్‌మెంట్ ఆఫ్ టెలమాటిక్స్)తో క్వాంటమ్ కమ్యూనికేషన్ సెంటర్ ఆఫ్ ఎక్సలెన్స్ (CoE) కోసం MoU కుదిరింది. ఇది క్వాంటమ్ సెక్యూర్ కమ్యూనికేషన్, ప్రైవసీ ఎన్‌హాన్స్‌మెంట్ టెక్నాలజీలపై దృష్టి పెడుతుంది.

ఇతర ముఖ్య MoUలు

ఆంబర్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ రూ. 200 కోట్లతో క్వాంటమ్ క్రయోజెనిక్ కాంపోనెంట్స్ ఫెసిలిటీని ఏర్పాటు చేస్తుంది. WISER, Qubitech, QKrishiలతో 50 వేల మంది విద్యార్థులకు ట్రైనింగ్ కోసం ఒప్పందాలు జరిగాయి. ఈ పార్ట్‌నర్‌షిప్‌లు, రాష్ట్రానికి 1,00,000 ఉద్యోగాలు, $1 బిలియన్ ఇన్వెస్ట్‌మెంట్‌ను (2029 వరకు) ఆకర్షిస్తాయని అధికారులు అంచనా. విశ్లేషణాత్మకంగా ఈ ఒప్పందాలు ఆంధ్రాన్ని క్వాంటమ్ టాలెంట్ హబ్‌గా మార్చుతాయి. అయితే టాలెంట్ పూల్ లేకపోవడం, ఇంటిగ్రేటెడ్ ఎకోసిస్టమ్ ఏర్పాటులో ఆలస్యం వంటి సవాళ్లు ఉన్నాయి. IITలు, రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌లతో కలిసి క్యూరిక్యులం అభివృద్ధి చేయాలని నారా లోకేష్, IT మంత్రి సూచించారు.

అవకాశాలు, సవాళ్లు, భవిష్యత్తు

అమరావతి క్వాంటమ్ వ్యాలీ, దక్షిణాసియాలో మొదటి 158-క్విబిట్ క్వాంటమ్ కంప్యూటర్‌తో భారతదేశాన్ని గ్లోబల్ క్వాంటమ్ మ్యాప్‌లో బలోపేతం చేస్తుంది. 5,000 మంది ఎక్స్‌పర్టులు, స్టార్టప్‌లను ఆకర్షించాలనే లక్ష్యం, రాష్ట్ర ఆర్థిక వృద్ధికి కీలకం. 2027 నాటికి మూడు రకాల క్వాంటమ్ కంప్యూటర్లు, 2028కి 1,000 అల్గారిథమ్‌ల టెస్టింగ్, 2029కి 1,000 క్విబిట్‌ల సామర్థ్యంతో రోడ్‌మ్యాప్ తయారైంది. బెంగళూరులో 'క్వాంటమ్ సిటీ' (6.17 ఎకరాలు) వంటి పోటీతత్వాలు, ఫండింగ్ ఆధారాలు, స్కిల్ గ్యాప్‌లు సవాళ్లుగా ఉన్నాయి. ప్రభుత్వం, ప్రైవేట్ సెక్టార్ కలిసి 365 గంటల ఫ్రీ కంప్యూటింగ్ టైమ్ అందించడం వంటి చర్యలు స్టార్టప్‌లను ప్రోత్సహిస్తాయి.

ఈ ప్రాజెక్టు ఆంధ్రప్రదేశ్‌ను 'బన్ గయ్ డేటా ప్రదేశ్' నుంచి టెక్ ఇన్నోవేషన్ హబ్‌గా మార్చుతుందని విశ్లేషకులు అంచనా. జనవరి 2026లో లాంచ్ అయిన తర్వాత, దేశవ్యాప్తంగా ఇన్‌స్టిట్యూషన్‌లు, ఇండస్ట్రీలకు మద్దతుగా నిలబడి, భారతీయ క్వాంటమ్ రివల్యూషన్‌కు మైలురాయిగా మారనుంది.