పంచాయతీ పాలనలో విప్లవాత్మక మలుపు

పునర్వర్గీకరణ ప్రధాన అంశాలు

కేబినెట్ నిర్ణయాలు గ్రామ పంచాయతీలను మండలాల ఆధీనంలో ఉంచకుండా, స్వతంత్ర యూనిట్లుగా మార్చడంపై దృష్టి సారించాయి. రాష్ట్రంలోని మొత్తం 13,351 పంచాయతీలు ఈ ప్రక్రియలో చేరనున్నాయి. ఇది 73వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం ఆధ్వర్యంలో పంచాయతీలకు ఇచ్చిన హక్కులను మరింత బలోపేతం చేస్తుంది. ప్రతి పంచాయతీకి స్వంత బడ్జెట్, నిర్ణయాధికారం, అధికారులు ఉండటం వల్ల, స్థానిక సమస్యల పరిష్కారం వేగవంతమవుతుందని అధికారులు చెబుతున్నారు.

ఆదాయ స్థాయిని ఆధారంగా చేసుకుని పంచాయతీలను నాలుగు గ్రేడులుగా విభజించడం మరో ముఖ్య మార్పు.

గ్రేడ్-1: ఉన్నత ఆదాయం (రూ. 50 లక్షలు పైబడి) మరింత ఆర్థిక స్వాతంత్ర్యం, అధిక గ్రాంట్లు.

గ్రేడ్-2: మధ్యస్థ ఆదాయం (రూ. 20-50 లక్షలు) సమతుల్య అభివృద్ధి ప్రోగ్రాములు.

గ్రేడ్-3 & 4: తక్కువ ఆదాయం, ప్రత్యేక శిక్షణ, ఆర్థిక సహాయం.

ఈ వర్గీకరణ వల్ల ఆదాయ ఆధారిత గ్రాంట్లు, ప్రాజెక్టులు స్థానిక అవసరాలకు అనుగుణంగా కేటాయించబడతాయి. అలాగే పంచాయతీ సెక్రటరీలను పీడీఓలుగా మార్చడం ద్వారా వారి బాధ్యతలు విస్తరించి, అభివృద్ధి ప్రణాళికలు, మానిటరింగ్, ఫైనాన్షియల్ మేనేజ్‌మెంట్ వంటి రంగాల్లో నైపుణ్యాలు పెంచాలని లక్ష్యం.

ఆదాయ ఆధారిత విభజన ఎలా?

పంచాయతీల వర్గీకరణకు జనాభా, స్వంత ఆదాయం (పన్నులు, లీజులు, ఇతర వనరులు) ప్రధాన అంశాలుగా పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు.

స్పెషల్ గ్రేడ్: 10,000 కంటే ఎక్కువ జనాభా, రూ.1 కోటి పైబడి ఆదాయం. రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా సుమారు 350-400 పంచాయతీలు ఈ కేటగిరీలోకి వచ్చే అవకాశం ఉంది. ఇవి అధిక గ్రాంట్లు, ప్రత్యేక అభివృద్ధి ప్రాజెక్టులు పొందుతాయి.

గ్రేడ్-I: 4,000-10,000 జనాభా, రూ.50 లక్షలు-1 కోటి మధ్య ఆదాయం. సుమారు 2,400 పంచాయతీలు ఈ శ్రేణిలో ఉండవచ్చు. ఇవి మధ్యస్థ స్థాయి సదుపాయాలు, శిక్షణా కార్యక్రమాలు పొందుతాయి.

గ్రేడ్-II, గ్రేడ్-III: తక్కువ జనాభా (4,000 కంటే తక్కువ), రూ.50 లక్షలు కంటే తక్కువ ఆదాయం. ఇవి ప్రధానంగా వెనుకబడిన గ్రామాలు, ప్రత్యేక ఆర్థిక సహాయం, ఆదాయ వనరుల పెంపు కార్యక్రమాలు ద్వారా బలోపేతం చేస్తారు.

'స్వతంత్ర యూనిట్లు' అంటే ఏమిటి?

స్వతంత్ర యూనిట్లుగా మార్చడం అంటే... ప్రస్తుతం ఉన్న 7,244 గ్రామ పంచాయతీ క్లస్టర్లను రద్దు చేసి, ప్రతి పంచాయతీని స్వతంత్ర పరిపాలనగా పరిగణించడం. ఇప్పటివరకు మండల పరిధిలో భాగంగా ఉన్న పంచాయతీలు, ఇకపై స్వంత బడ్జెట్, నిర్ణయాధికారం, అభివృద్ధి ప్రణాళికలు రూపొందించుకునే స్వేచ్ఛను పొందుతాయి. ఉదాహరణకు స్థానిక సమస్యలు, రోడ్లు, నీటి సరఫరా, శానిటేషన్ వంటివి. మండల ఆఫీసర్ల అనుమతి లేకుండానే పరిష్కరించుకోవచ్చు. ఇది పంచాయతీలను స్వయం సమర్థవంతమైన, స్థానిక అవసరాలకు అనుగుణమైన పాలనా వ్యవస్థలుగా మారుస్తుంది. దీనివల్ల గ్రామ సభలు మరింత శక్తివంతమవుతాయి.

అవకాశాలు, సవాళ్లు

ఈ నిర్ణయాలు గ్రామీణ పాలన వ్యవస్థను 'డీసెంట్రలైజేషన్ 2.0'గా మార్చాయి. స్వతంత్ర యూనిట్లుగా మారడం వల్ల పంచాయతీలు తమ స్థానిక అవసరాలకు తగ్గట్టు ప్రాజెక్టులు రూపొందించుకోగలవు. ఇది గ్రామీణ ఆర్థిక వృద్ధి, ఉపాధి అవకాశాలు పెంచుతుంది. నాలుగు గ్రేడ్ ల వర్గీకరణ ఆదాయ అసమానతలను తగ్గించి, తక్కువ ఆదాయ పంచాయతీలకు ప్రత్యేక సహాయం అందిస్తుంది. ఇది స్థిరమైన అభివృద్ధి లక్ష్యాలకు (SDGs) సమానంగా దోహదపడుతుంది. పీడీఓల పదవి మార్పు స్థానిక అధికారుల్లో నాయకత్వ భావాన్ని పెంచి, సేవా భావాన్ని మెరుగుపరుస్తుంది.

అయితే అమలులో సవాళ్లు లేకపోలేదు. ఆదాయ మూల్యాంకనంలో అస్పష్టతలు, శిక్షణ లేకపోతే పీడీఓలు ఆధిక్యతలో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొనవచ్చు. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 13,351 పంచాయతీల్లో 40 శాతం తక్కువ ఆదాయ గ్రేడ్‌లోకి వర్గీకరణ అయితే, కేంద్రీకృత సహాయాలు అవసరం. ఇది గ్రామీణ ఎంపవర్‌మెంట్‌కు మైలురాయిగా మారితే, రాష్ట్ర జీడీపీలో గ్రామీణ రంగం సహకారం 20 శాతం పెరగవచ్చని ఆర్థిక నిపుణులు అంచనా. ఈ మార్పులు పాలకుల దృష్టికి అనుగుణంగా గ్రామీణ భారతాన్ని ఆధునికీకరిస్తాయి.