సజీవంగా రాయల నాటి ఆనవాళ్లు

అనుభూతుల సమ్మేళనం

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని శ్రీ సత్యసాయి జిల్లా పెనుకొండ నియోజకవర్గంలో ఉన్న పెనుకొండ చారిత్రక కోట విజయనగర సామ్రాజ్యం గొప్ప వారసత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. 16వ శతాబ్దంలో శ్రీకృష్ణదేవరాయలు పాలనా కాలంలో ఈ కోట ప్రముఖంగా ఉండేది. విజయనగర సామ్రాజ్యం రెండవ రాజధానిగా పెనుకొండ ప్రసిద్ధి చెందింది. ముఖ్యంగా హంపి పతనం తర్వాత 1565 నుంచి 1592 వరకు రెండవ రాజధానిగా కొనసాగిందని చెప్పొచ్చు. ఈ కోట హోయసల రాజుల కాలంలోనే ప్రారంభమైనప్పటికీ, కృష్ణదేవరాయలు దీన్ని మరింత విస్తరించి బలోపేతం చేశారు.

రాయల కాలంలో నిర్మించిన గగన్‌ మహల్‌ ఒక అద్భుతం. వేసవిలో అక్కడ కూర్చుంటే చాలు ఏసీ కంటే కూడా చల్లటి గాలి వీస్తుంది. దీంతో ఎండా కాలం వచ్చిందంటే చాలు ఉదయం నుంచి సాయంత్రం వరకు వందలాది మంది విద్యార్థులు అక్కడికి చేరి చదువుకుంటూ కన్పిస్తారు. అంతేకాదు పెనుకొండలో రాయల కాలంలో నిర్మించిన బసవన్న బావి, రాగి గోపురం, దీపపు స్తంభం, తిమ్మరుసు బందీ ఖానా, పాలక్కరి చెరువు, ఊరువాకిలి బురుజులు, నాట్యాలయం, కొండమీది లక్ష్మీనరసింహాలయం, పసిరక్కరి కోనేరు, కొండమీద ఉన్న కోనేరు ఇప్పటికీ మనకు కన్పిస్తాయి. పెనుకొండ కొండపై ఉన్న గుళ్లలో చెన్నకేశవస్వామి ఆలయం ప్రసిద్ధమైనది. శ్రీకృష్ణ దేవరాయల కాలంలో పెనుకొండ కోటపై వజ్రాలు రాశులు పోసి విక్రయించారని చరిత్ర మాట.

కొండపైకి రోడ్డు...

2023లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఈ కోటను పునరుద్ధరించడానికి చర్యలు తీసుకుంది. కొండపైకి వెళ్లేందుకు మంచి తారు రోడ్డును నిర్మించింది. ఇది పర్యాటకుల సంఖ్యను పెంచడంలో కీలక పాత్ర పోషించింది. ఇంకా మరిన్ని పునర్నిర్మాణాలు చేయాలని చరిత్రకారులు కోరుతున్నారు. మే 2025లో చరిత్రకారుడు మైనా స్వామి ఆర్కియాలజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (ASI)ని పెనుకొండ కోటను పునరుద్ధరించాలని కోరారు. దీనికి కారణం 1354 CE (క్రీస్తుశకం 1354) నాటి చారిత్రక శాసనాలు దెబ్బతిని నిర్లక్ష్యంగా చెత్తలో పడి ఉన్నాయి. ఈ శాసనాలు కోట చారిత్రక ప్రాముఖ్యతను, విజయనగర సామ్రాజ్యం లేదా హోయసల కాలం నాటి సమాచారాన్ని అందించ వచ్చని ఆయన అభిప్రాయపడ్డారు.

అవి దెబ్బతినడం వల్ల చారిత్రక విలువ కోల్పోయే ప్రమాదం ఉందనేది ఆయన వాదన. మైనా స్వామి ఈ శాసనాలను కాపాడటానికి, కోటను సంరక్షించడానికి ASI తక్షణ చర్యలు తీసుకోవాలని సూచించారు. తద్వారా ఈ వారసత్వ స్థలం భవిష్యత్ తరాలకు సురక్షితంగా ఉంటుంది. పర్యాటకులు ఈ ప్రాంతాన్ని మరింత అభివృద్ధి చేయాలని సూచిస్తున్నారు. ఎందుకంటే పైన షాపులు లేదా సౌకర్యాలు లేవు. అయినప్పటికీ ఈ కోట పర్యాటకులకు ఆకర్షణీయంగా మారింది. ముఖ్యంగా బెంగళూరు నుంచి వచ్చే బైకర్లకు ఇది స్వర్గం.

అహ్లాద, అనుభూతుల ప్రయాణం

పెనుకొండ కోటకు చేరుకోవాలంటే బెంగళూరు-అనంతపురం హైవే పై ప్రయాణించాలి. బెంగళూరు నుంచి సుమారు 145 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఇది ఒక రోజు పర్యటనకు అనువుగా ఉంటుంది. కొండ కింద నుంచి పైకి వెళ్లే తారు రోడ్డు మార్గం ప్రయాణాన్ని సులభతరం చేసింది. గతంలో రోడ్డు సరిగా ఉండేది కాదు. ఈ రోడ్డు టర్నింగ్‌లు థ్రిల్లింగ్‌గా ఉంటాయి. ప్రతి మలుపు వద్దా దూరంగా ఉన్న లోయలు, చుట్టుపక్కల పచ్చని ప్రకృతి దృశ్యాలు కనిపిస్తాయి. హెయిర్‌పిన్ బెండ్స్ బైకర్లకు సవాలుగా, ఆనందంగా ఉంటాయి. గాలి వీచే వేళల్లో చెట్ల ఆకుల శబ్దం మనసును ఆనందపరుస్తుంది.

పచ్చని చెట్లు, మొక్కలు రోడ్డుకు ఇరువైపులా అలరారుతుంటాయి. ముఖ్యంగా వర్షాకాలం తర్వాత ఈ ప్రకృతి సౌందర్యం మనసుకు శాంతిని, శరీరానికి తాజాదనాన్ని ఇస్తుంది. కొండపైకి చేరుకునే సరికి సూర్యోదయం లేదా సూర్యాస్తమయం సమయంలో పరిసరాలు మరింత మనోహరంగా కనిపిస్తాయి. సూర్యకిరణాలు కొండల మధ్య ప్రసరిస్తూ, ఒక మాయా ప్రపంచంలోకి తీసుకెళ్తాయి.

రాయల యుగపు జ్ఞాపకాలు

కొండ శిఖరం పైకి చేరుకున్నాక పెనుకొండ కోట మనల్ని స్వాగతిస్తుంది. ఇక్కడి ప్రధాన ఆకర్షణలు గగన్ మహల్. ఇది విజయనగర రాజుల వేసవి నివాసం. 1575లో నిర్మితమైన ఈ రెండంతస్తుల భవనం ఇండో-సరసేనిక్ శైలిలో ఉంటుంది. దాని ఆర్చ్‌లు, దిన్నెలు చారిత్రక గొప్పతనాన్ని తెలియజేస్తాయి. ఇక్కడ నడుస్తుంటే శ్రీకృష్ణదేవరాయలు, ఆయన మంత్రి తిమ్మరుసు వంటి మహానుభావుల జ్ఞాపకాలు గుర్తుకు వస్తాయి.

తిమ్మరుసు జైలు, కృష్ణదేవరాయలు ఆయనను ఖైదు చేసిన స్థలం ఒక ఆక్టాగనల్ భవనం, ఇది దురదృష్టకర చరిత్రను గుర్తుచేస్తుంది. తిమ్మరుసు జైలు ఒక ఆక్టాగనల్ భవనంగా పేర్కొన్నారు. ఈ భవనం ఎనిమిది భుజాలతో కూడిన నిర్మాణంతో ఉంటుంది. ఇది విజయనగర సామ్రాజ్య కాలంలోని స్థాపత్య శైలిని ప్రతిబింబిస్తుంది. ఆక్టాగనల్ నిర్మాణాలు చారిత్రకంగా బలం, సౌందర్యం, సమరూపత కోసం ఎంపిక చేసినట్లు చరిత్ర కారులు చెబుతారు. ముఖ్యంగా జైళ్లు, గోపురాలు, లేదా దేవాలయాల వంటి నిర్మాణాలలో ఈ శైలిని ఉపయోగిస్తారు. ఇవి ప్రత్యేకమైన రూపాన్ని ఇవ్వడమే కాక, కొన్ని సందర్భాల్లో రక్షణాత్మక లేదా సాంకేతిక ప్రయోజనాలను కూడా అందిస్తాయంటారు.

విజయనగర రాజసాలు...

బాబయ్య దర్గా హిందూ-ముస్లిం సామరస్యానికి చిహ్నం. కోట గోడలు, మసీదులు, దేవాలయాలు పరిశీలిస్తుంటే... విజయనగర యుగపు రాజసం, యుద్ధాలు, సాహిత్యం, కళలు మనసులో మెదులుతాయి. చుట్టుపక్కల లోయలు, దూరంగా కనిపించే పట్టణం, ఇవన్నీ పనోరమిక్ వ్యూలను (Panoramic views) అందిస్తాయి. అంటే విశాలమైన, విస్తృతమైన దృశ్యాలను సూచిస్తాయి. ఇవి సాధారణంగా చుట్టూ ఉన్న ప్రకృతి లేదా భౌగోళిక దృశ్యాలను పూర్తిగా లేదా దాదాపు 360 డిగ్రీల కోణంలో చూడగలిగే విధంగా ఉంటాయి. ఈ దృశ్యాలు సాధారణంగా కొండలు, లోయలు, సముద్రాలు, నగర దృశ్యాలు, విశాలమైన ప్రాంతాలను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి చూడటానికి అద్భుతమైన, ఆకర్షణీయమైన అనుభూతిని ఇస్తాయి.

మనల్ని కాలానికి మించిన అనుభూతిలో ముంచేస్తాయి. అయితే కొన్ని భాగాలు శిథిలమై ఉన్నాయి. రక్షణ లేకుండా ఉన్నాయి. కానీ ఇప్పటికీ అందమైన దృశ్యాలు, పురాతన నిర్మాణాలు మరపురాని అనుభూతిని ఇస్తాయి.

ఈ కోటలోని ప్రతి రాయి ఒక కథ చెబుతుంది. శ్రీకృష్ణదేవరాయలు ఇక్కడి గగన్ మహల్‌లో విశ్రాంతి తీసుకున్నారని జ్ఞాపకం చేసుకుంటుంటే మనసు ఆనందంతో నిండిపోతుంది.

ఇస్కాన్‌ ఆధ్వర్యంలో అభివృద్ధి..
రాయల కాలంలో పెనుకొండ కొండపై నిర్మించిన లక్ష్మీనరసింహస్వామి ఆలయం, వేయి కాళ్ల మండపం, కోనేరు తదితర ఆలయాలు శిథిలావస్థకు చేరుకోవడంతో వాటిని పునరుద్ధరించేందుకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఇస్కాన్‌కు అప్పగించింది. ఇందులో భాగంగానే కొండపైకి రెండు లేన్ల తారు రోడ్డును ఏర్పాటు చేశారు. కొండపై ఇస్కాన్‌ దేవాలయాన్ని నిర్మించేందుకు ఇటీవలే పనులు ప్రారంభించారు.

ఎందుకు సందర్శించాలి?

పెనుకొండ కోట పర్యటన కేవలం చారిత్రక స్థలాన్ని చూడటం మాత్రమే కాదు. ఒక యాత్ర... ప్రకృతి సౌందర్యం, చారిత్రక గాథలు, ఆధునిక సౌకర్యాలు, ఇవన్నీ కలిసి మరపురాని అనుభూతిని మిగులుస్తాయి. అక్టోబర్ నుంచి మార్చి వరకు సందర్శించడం మంచిదని ఇక్కడి వారు చెబుతారు. వాతావరణం అనుకూలంగా ఉంటుంది. సమీపంలో లేపాక్షి ఆలయం కూడా చూడవచ్చు. ఇది మరింత పూర్తి పర్యటనను చేస్తుంది.

ఈ కోట సందర్శన తర్వాత మనలో చారిత్రక గర్వం, ప్రకృతి ప్రేమ పెరుగుతాయి. పెనుకొండ ఒకప్పుడు రాజుల ఆశ్రయం, ఇప్పుడు పర్యాటకుల స్వర్గం. కానీ మరిన్ని అభివృద్ధి చర్యలు అవసరం!