పంచాయతీ సర్పంచ్ కు కొత్త శక్తి
గ్రామ పంచాయతీల్లో సర్పంచ్ ల పాత్ర మరింత బలపడింది. ప్రభుత్వం తీసుకున్న చర్యల ద్వారా వచ్చిన సంస్కరణలు స్వయం ప్రతిపత్తిని పెంచే విధంగా ఉన్నాయి.
ఆంధ్రప్రదేశ్ పంచాయతీ రాజ్ వ్యవస్థలో జరిగిన తాజా సంస్కరణలు గ్రామ సర్పంచ్‌ల ప్రాధాన్యతను మరింత బలోపేతం చేసే దిశగా సాగుతున్నాయి. 2024లో కేబినెట్ ఆమోదం పొందిన పునర్వర్గీకరణ ప్రతిపాదనలు 13,351 పంచాయతీలను స్వతంత్ర యూనిట్లుగా మార్చడం. ఆదాయ స్థాయి ఆధారంగా నాలుగు గ్రేడ్లుగా విభజన. పంచాయతీ సెక్రటరీలను పంచాయతీ డెవలప్‌మెంట్ ఆఫీసర్ (పీడీఓ)లుగా మార్చడం. సర్పంచ్‌ల అధికారాలు, బాధ్యతలు ప్రాధాన్యతలో గణనీయమైన మార్పులు తీసుకురానున్నాయి. ఈ సంస్కరణలు గ్రామీణ పాలనను డీసెంట్రలైజ్ చేస్తూ, సర్పంచ్‌లను మరింత శక్తివంతమైన నాయకులుగా మార్చనున్నాయని నిపుణులు అంచనా వేస్తున్నారు. అయితే సవాళ్లు కూడా లేకపోలేదు.
సర్పంచ్‌ల ప్రస్తుత ప్రాధాన్యత, సంస్కరణల ప్రభావం
ప్రస్తుత వ్యవస్థలో గ్రామ పంచాయతీ సర్పంచ్‌లు పంచాయతీల అధ్యక్షులుగా గ్రామ సభల నిర్ణయాలు తీసుకోవడం, అభివృద్ధి ప్రాజెక్టులు పర్యవేక్షించడం, స్థానిక సమస్యల పరిష్కారంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తారు. అయితే మండల స్థాయి అధికారుల (ఎంపీడీఓలు) ఆధీనంలో పనిచేయడం వల్ల వారి నిర్ణయాధికారం పరిమితమవుతుంది. ఉదాహరణకు బడ్జెట్ కేటాయింపులు, ప్రాజెక్టుల ఆమోదం కోసం మండల ఆఫీసులపై ఆధారపడాల్సి ఉంటుంది. ఇది ఆలస్యాలకు దారితీస్తుంది.
కేబినెట్ ఆమోదించిన సంస్కరణలు ఈ పరిస్థితిని మారుస్తాయి. పంచాయతీలను స్వతంత్ర యూనిట్లుగా మార్చడం వల్ల సర్పంచ్‌లు మండల ఆధీనం నుంచి విముక్తి పొంది, స్వంత బడ్జెట్ రూపొందించుకోవడం, అభివృద్ధి ప్రణాళికలు అమలు చేయడం వంటి అధికారాలు పొందుతారు. ఆదాయ స్థాయి ఆధారంగా నాలుగు గ్రేడ్ల (స్పెషల్ గ్రేడ్, గ్రేడ్-I, II, III) విభజన వల్ల ఉన్నత ఆదాయ పంచాయతీల సర్పంచ్‌లు అధిక గ్రాంట్లు, ప్రత్యేక ప్రాజెక్టులు సాధించవచ్చు. అయితే తక్కువ ఆదాయ గ్రేడ్ల సర్పంచ్‌లు ప్రత్యేక సహాయం ద్వారా బలోపేతమవుతారు. ఇది సర్పంచ్‌ల ప్రాధాన్యతను పెంచుతూ, స్థానిక అసమానతలను తగ్గిస్తుంది.
మరో ముఖ్య మార్పు పంచాయతీ సెక్రటరీలను పీడీఓలుగా మార్చడం. ఇది సర్పంచ్‌లకు మరిన్ని సపోర్ట్ సిస్టమ్‌లు అందిస్తుంది. పీడీఓలు అభివృద్ధి ప్రణాళికలు, ఫైనాన్షియల్ మేనేజ్‌మెంట్‌లో సహాయం చేస్తారు. దీనివల్ల సర్పంచ్‌లు మరింత సమర్థవంతంగా నిర్ణయాలు తీసుకోగలరు. ఉదాహరణకు గ్రామంలో రోడ్లు, నీటి సరఫరా వంటి ప్రాజెక్టులు మండల అనుమతి లేకుండానే అమలు చేయవచ్చు. ఇది సర్పంచ్‌ల పాత్రను మరింత డైనమిక్‌గా మారుస్తుంది.
అవకాశాలు, సవాళ్లు
ఈ సంస్కరణలు సర్పంచ్‌ల ప్రాధాన్యతలో సానుకూల మార్పులు తీసుకురానున్నాయి. ముందుగా స్వయం ప్రతిపత్తి పెరగడం వల్ల సర్పంచ్‌లు స్థానిక నాయకులుగా మరింత శక్తివంతమవుతారు. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా గ్రామీణ అభివృద్ధి వేగవంతమవుతుంది. ముఖ్యంగా మోడల్ వుమెన్ ఫ్రెండ్లీ పంచాయతీలు వంటి కార్యక్రమాలతో మహిళా సర్పంచ్‌లకు అవకాశాలు పెరుగుతాయి. డెవాల్యూషన్ రిపోర్ట్ ప్రకారం, ఈ మార్పులు పంచాయతీలకు మరిన్ని అధికారాలు, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్ సపోర్ట్ అందిస్తాయి. దీనివల్ల సర్పంచ్‌లు గ్రామ జీడీపీ పెంపునకు దోహదపడతారు.
అయితే సవాళ్లు కూడా ఉన్నాయి. పీడీఓలతో సమన్వయం లేకపోతే సర్పంచ్‌ల అధికారాలు పరిమితం అవుతాయి. తక్కువ ఆదాయ గ్రేడ్ పంచాయతీల సర్పంచ్‌లు ఆర్థిక సమస్యలు ఎదుర్కొనవచ్చు. తెలంగాణలో మాదిరిగా కలెక్టర్ పవర్స్ రిమూవల్ వంటి మార్పులు సర్పంచ్‌ల ప్రతిష్టను పెంచుతాయి. కానీ అవినీతి నివారణకు బలమైన పర్యవేక్షణ అవసరం. మొత్తంగా ఈ సంస్కరణలు సర్పంచ్‌లను 'అభివృద్ధి నాయకులు'గా మార్చి, గ్రామీణ ఆంధ్రను స్థిరమైన అభివృద్ధి పథంలో నడిపించనున్నాయి. ‘స్వచ్ఛాంధ్ర’ లక్ష్యంతో ఈ మార్పులు గ్రామీణ సమాజాన్ని శక్తివంతం చేసే మైలురాయిగా నిలుస్తాయి.
