మార్కాపురం జిల్లా ప్రకృతి, చారిత్రక సౌందర్యాల సమ్మేళనం
నల్లమల అడవును ఆనుకుని ఆవిర్భవించిన మార్కాపురం జిల్లా ప్రకృతి రమణీయత కు నిలయం, కరువు కూడా అలాగే తాండవిస్తుంది.
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో జిల్లాల సంఖ్య 26 నుంచి 29కి పెరగనున్న సందర్భంలో, ప్రకాశం జిల్లా నుంచి విభజించి ఏర్పాటు చేస్తున్న మార్కాపురం జిల్లా ఒక ప్రత్యేక భౌగోళిక, సాంస్కృతిక గుర్తింపును పొందనుంది. ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు ఆమోదించిన ఈ కొత్త జిల్లా యర్రగొండపాలెం, మార్కాపురం, కనిగిరి, గిద్దలూరు రెవెన్యూ డివిజన్లను కలుపుతూ 11.42 లక్షల జనాభాతో ఏర్పడుతోంది. మొత్తం 21 మండలాలు అంటే... యర్రగొండపాలెం, పుల్లలచెరువు, త్రిపురాంతకం, దోర్నాల, పెద్దారవీడు, తర్లుపాడు, మార్కాపురం, పొదిలి, కొనకనమిట్ల, హనుమంతునిపాడు, వెలిగండ్ల, కనిగిరి, పెదచెర్లోపల్లి, చంద్రశేఖరపురం, పామూరు, గిద్దలూరు, బేస్తవారిపేట, రాచర్ల, కొమరోలు, కంభం, అర్ధవీడు ఈ జిల్లాలో చేరనున్నాయి. ఈ ఏర్పాటు కేవలం పరిపాలనా సౌలభ్యమే కాకుండా, ప్రాంతీయ అభివృద్ధికి కొత్త ఊపును ఇస్తుందని నిపుణులు అంచనా వేస్తున్నారు. అయితే భౌగోళిక వైవిధ్యం, అటవీ ప్రాంతాలు, చారిత్రక ఆలయాలు, వ్యవసాయ ప్రత్యేకతలు ఇవి మార్కాపురం జిల్లాను ఒక ప్రత్యేక గుర్తించదగినవిగా చెప్పవచ్చు.
భౌగోళిక స్వరూపం, నల్లమల శ్రేణులు...
ప్రకాశం జిల్లా మొత్తం 14,322 చ.కి.మీ. విస్తీర్ణంలో 30.86 శాతం (సుమారు 4.42 లక్ష హెక్టార్లు) అటవీ ప్రాంతం కలిగి ఉంది. కొత్త మార్కాపురం జిల్లా ఈ విస్తృత నల్లమల అడవుల మధ్య భాగాన్ని కలిగి ఉంటుంది. యర్రగొండపాలెం, గిద్దలూరు, అర్ధవీడు, కంభం, దోర్నాల, పుల్లలచెరువు మండలాల్లో నల్లమల శ్రేణులు విస్తరించి ఉన్నాయి. ఈ అడవులు జిల్లా విస్తీర్ణంలో 40-50 శాతం (సుమారు 2-2.5 లక్ష హెక్టార్లు)ను కలిగి ఉండవచ్చని అంచనా. ఈ ప్రాంతం ఎత్తైన కొండలు (సగటు 620 మీ. ఎత్తు), రాతి మట్టితో కూడిన మైదానాలు, తక్కువ గుండ్రు చెట్లతో కూడిన జంగిల్‌లతో కూడినది. నంది కనుమ, మంబల కనుమ వంటి ద్వారాలు ఈ ప్రాంతాన్ని కర్నూలు, బెళ్ళారి జిల్లాలతో ముడిపెట్టుతాయి.
నల్లమల అటవీ ప్రాంతం
ఈ జిల్లా ఏర్పాటు ప్రజల సౌకర్యం, భౌగోళిక సమీపత, పరిపాలనా సులభత కోసమే. మార్కాపురం జిల్లా మార్కాపురం, కనిగిరి రెవెన్యూ డివిజన్లను కలిపి ఏర్పడుతుంది. ఈ జిల్లాలో యర్రగొండపాలెం, మార్కాపురం, కనిగిరి, గిద్దలూరు అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాల ఉంటాయి. జనాభా సుమారు 11.42 లక్షలు.
ముఖ్య భౌగోళిక లక్షణాలు
మార్కాపురం జిల్లా ప్రకాశం జిల్లా పశ్చిమ, ఉత్తర-పశ్చిమ ప్రాంతాల్లో విస్తరిస్తుంది.
తూర్పు: పునర్వ్యవస్థీకరించబడిన ప్రకాశం జిల్లా (ఒంగోలు ప్రాంతం).
పశ్చిమం: నంద్యాల జిల్లా (కర్నూలు ప్రాంతం).
ఉత్తరం: పల్నాడు జిల్లా (గుంటూరు ప్రాంతం).
దక్షిణం: ఎస్.పి.ఎస్‌ఆర్ నెల్లూరు జిల్లా (కందుకూరు ప్రాంతం, కానీ కందుకూరు మండలం ప్రకాశం లో చేర్చబడుతుంది).
మొత్తం విస్తీర్ణం: సుమారు 5,000-6,000 చ.కి.మీ. (ప్రస్తుత రెవెన్యూ డివిజన్ల ఆధారంగా అంచనా).
అక్షాంశాలు, ఎత్తు
మార్కాపురం పట్టణం కేంద్రంగా: 15°44′N 79°17′E (సుమారు 15.73°N, 79.28°E).
సగటు ఎత్తు:145-476 అడుగులు (సముద్ర మట్టంలో). ఇది కొండలతో కూడిన భూభాగం.
ప్రకృతి, భూభాగం
నల్లమల అడవులు: జిల్లా పశ్చిమ, ఉత్తర-పశ్చిమ భాగాల్లో నల్లమల హైలాండ్స్‌తో కూడిన అడవులు (ఎత్తు 620 మీటర్ల వరకు). ఇవి గిద్దలూరు, మార్కాపురం, యర్రగొండపాలెం, పుల్లలచెరువు, త్రిపురాంతకం, దోర్నాల, పెద్దరవీడు మండలాల్లో విస్తరించాయి. మొత్తం అడవి ప్రాంతం: 30 శాతానికి పైగా ఉంటుంది.
భూమి రకాలు: ఎర్ర రంగు మట్టి (రెడ్ సాయిల్), చట్టీర భూములు. ఆర్డవర్ (చట్టీర) ప్రాంతాలు, అల్లగింపు మైదానాలు.
నదులు/చెరువులు: కృష్ణా నది ఉత్తర భాగంలో ప్రభావం, స్థానిక చెరువులు (ముఖ్యంగా యర్రగొండపాలెం ప్రాంతంలో). వర్షాకాలంలో వరదలు, వేసవిలో కరువు సమస్యలు.
ఇతర లక్షణాలు
వాతావరణం: సెమీ-ఆరిడ్ (ఆర్డ్), వేసవి వేడి (40°C వరకు), వర్షాలు 600-800 మి.మీ. (ఉత్తర-పశ్చిమ మాన్సూన్).
ఆర్థికం: పత్తి, మిరప, మొక్కజొన్న, పండ్లతోటలు వ్యవసాయం, స్లేట్ వర్క్. ఖనిజాలు, అడవి ఉత్పత్తులు.
సమస్యలు: రోడ్డు సుగమత (ఒంగోలు 100 కి.మీ. దూరం), మావోయిస్ట్ ప్రభావిత ప్రాంతాలు (నల్లమలలో).
ఈ జిల్లా ఏర్పాటుతో ఒంగోలు నుంచి 100-200 కి.మీ. ప్రయాణాలు తగ్గి, స్థానిక అభివృద్ధి పెరుగుతుంది.
'కొండ ప్రాంతం' అంటే.. కొండ గిరిజనులు
నల్లమల కొండల్లో ‘చెంచు’ గిరిజనుల ఆవాస ప్రాంతాలు. నల్లమలలో ఈ గిరిజనులు శతాబ్దాలుగా నివసిస్తున్నారు. జిల్లాలోని దోర్నాల, అర్ధవీడు, గిద్దలూరు, యర్రగొండపాలెం, పుల్లలచెరువు మండలాల్లో వారి సంస్కృతి, జీవన విధానం ప్రత్యేక ఆకర్షణ. ఈ ప్రాంతం విస్తీర్ణం సుమారు 1-1.5 లక్ష హెక్టార్లు, గిరిజన అభివృద్ధికి కొత్త జిల్లా ఏర్పాటు ఒక అవకాశంగా మారవచ్చు. అయితే అడవీ వన్యప్రాణులు (పులులు, దుప్పులు, అడవి దున్నలు, ఎలుకు బంట్లు, జింకలు, కుందేళ్లు, ఉడుములు, కణుతులు) కలిగి ఉన్నప్పటికీ, టైగర్ జనాభా తగ్గిపోవడం ఆందోళనకరం.
శ్రీశైల శిఖరం (స్థానికంగా 'శీశైల'గా పిలుస్తారు) వంటి ప్రసిద్ధ కొండలు ఈ జిల్లాలోనివే. ఇది నల్లమలలో భాగమైన ఒక ప్రత్యేక శిఖరం, ట్రెక్కింగ్, పిక్నిక్‌లకు ఆకర్షణ. దీని సౌందర్యం పచ్చని అడవులు, రాతి గుహలు, సమీపంలోని గుండాలు పర్యాటకులను ఆకర్షిస్తాయి. ఇది శ్రీశైలం తూర్పు ద్వారంగా పనిచేస్తూ, ఆధ్యాత్మిక టూరిజానికి కొత్త ఊపును ఇస్తుంది. అయితే రోడ్లు అభివృద్ధి లేకపోతే ఈ సంభావ్యత దెబ్బ తింటుంది.
కృష్ణానది 'తలపై ప్రవహిస్తున్నట్టు' అనేది ఒక భాషా అలంకారం ప్రకృతి తలచినట్టు. కానీ ఈ ప్రాంతంలో కృష్ణా ప్రధానంగా ప్రవాహించదు. అడవుల పై భాగం నుంచి నాగార్జున సాగర్ కు కృష్ణా నది చేరుతుంది. రాష్ట్ర ఏర్పాటు నుంచి ఈ ప్రాంతం మెట్ట ప్రంతంగానే మిగిలి పోయింది. వర్షాకాలంలో మంచి వర్షాలు ఉండవు. వేసవిలో ఎండలు మండుతాయి. భూగర్భజలం పూర్తిగా అడుగంటుతోంది. మార్కాపురం మండలంలో నీటి స్థాయి 67 మీ.లకు పడిపోయింది. ఇది జల సంక్షోభానికి దారితీస్తోంది. పట్టణాలు, పల్లెలు తాగునీటి కోసం ట్యాంకర్లపై ఆధారపడటం పెరిగింది.
కొత్త జిల్లాను స్వాగతిస్తూ మార్కాపురం పట్టణంలో టపాసులు కాల్చి ఆనందం పంచుకుంటున్న వివిధ పార్టీల నాయకులు
చారిత్రక ఆలయాలు, విజయనగర, కాకతీయ కాలాల గొప్పలు
మార్కాపురం జిల్లా చారిత్రక ఆలయాలతో కూడినది. యర్రగొండపాలెంలోని వేణుగోపాల స్వామి ఆలయం విజయనగర కాలం (16వ శతాబ్దం)లో నిర్మితమైంది. కృష్ణుడి వేణుగోపాల రూపాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది. వెంకటాద్రిపాలెంలోని చెన్నకేశవ ఆలయం కూడా విజయనగర శైలిలో (15వ శతాబ్దం) ఏర్పడింది, హోయసల, చోళ శిల్పాల ప్రభావం కనిపిస్తుంది.
మార్కాపురం పట్టణంలోని చెన్నకేశవ స్వామి ఆలయం (1405-1459 మధ్య) కృష్ణదేవరాయల కాలంలో పూర్తయింది. గోపురాలు, శిల్పాలు విజయనగర గొప్పలు. త్రిపురాంతకంలో త్రిపురాంతకేశ్వర స్వామి ఆలయం (కాకతీయ గణపతి దేవుడు, 13వ శతాబ్దం) శివుడి త్రిపురాసుర వధకు సాక్ష్యం. ఇక్కడి రాజగోపురం 80 అడుగుల ఎత్తు, గుహలు శ్రీశైలంతో ముడిపడి ఉన్నాయి. అదే మండలంలో త్రిపురసుందరి ఆలయం స్వయంభువు గా చెబుతారు. కృతయుగంలో బాల త్రిపురసుందరి రూపం, శ్రీ చక్రారాధన ప్రసిద్ధి. మేడపిలోని చెన్నకేశవ ఆలయం పల్నాటి యుద్ధానికి ప్రతీక. బ్రహ్మనాయుడు, బాలనాగమ్మ యుద్ధం సందర్భంగా బాల చంద్రుడు ఇక్కడ కొంతకాలం ఉండి ఈ ఆలయం నిర్మించినట్లు చరిత్ర చెబుతోంది.
ఈ ఆలయాలు శైవ-వైష్ణవ సమ్మేళనాన్ని చూపిస్తాయి. వాటి చుట్టూ ఉత్సవాలు (బ్రహ్మోత్సవాలు, కుంకుమార్చనలు) పర్యాటక ఆకర్షణగా మారవచ్చు. కానీ నిర్మాణాల సంరక్షణ లేకపోతే చరిత్ర మరిచి పోవాల్సిందే.
వ్యవసాయ ప్రత్యేకత, ఎర్రనేలలో పండ్ల తోటలు
ఎర్రనేలలు (రెడ్ సాయిల్) ఈ ప్రాంతానికి ప్రత్యేకత. మార్కాపురం, పొదిలి, కనిగిరి, ఎర్రగొండపాలెం, కొనకనమిట్ల మండలాల్లో మామిడి, అరటి, బొప్పాయి, నిమ్మ, దానిమ్మ, బత్తాయి పొటాటో, ఉల్లి తోటలు ప్రసిద్ధి. ఈ నేలలు పండ్లు, కూరగాయలకు అనుకూలం. జిల్లా వ్యవసాయ ఆదాయంలో 60 శాతం ఇవే. అయితే భూగర్భజలం అడుగడంతో సాగును రక్షించడం సవాలు. కొత్త జిల్లా ఏర్పాటుతో డ్రిప్ ఇరిగేషన్, రెయిన్‌వాటర్ హార్వెస్టింగ్ ప్రాజెక్టులు పెరిగితే, ఈ ప్రాంతం 'పండ్ల రాజ్యం'గా మారవచ్చు.
అవకాశాలు, సవాళ్ల మధ్య ఒక కొత్త భవిష్యత్తు
మార్కాపురం జిల్లా ఏర్పాటు పరిపాలనా సౌలభ్యం మాత్రమే కాకుండా, ఎకో-టూరిజం, హెరిటేజ్ టూరిజం, వ్యవసాయ ఎగుమతులకు కొత్త రంగాన్ని తెరుస్తుంది. నల్లమల అడవులు, చారిత్రక ఆలయాలు, ఎర్రనేల పండ్ల తోటలు ఇవి ప్రజలకు ఆర్థిక బలోపేతాన్ని ఇస్తాయి. కానీ జల సంక్షోభం, అడవీ సంరక్షణ, రోడ్ల అభివృద్ధి వంటి సవాళ్లను అధిగమించాలి. ఈ జిల్లా ఏర్పాటు 'ప్రజల మధ్య' అయితే ఇది రాష్ట్ర అభివృద్ధికి మరో మైలురాయిగా మారుతుంది. ప్రభుత్వం ఈ ప్రత్యేకతలను రక్షించుకుంటూ, ప్రజలకు అవకాశాలు సృష్టిస్తే, మార్కాపురం ఒక మోడల్ జిల్లాగా మారవచ్చు.
