ఆంధ్ర తీరప్రాంత ఆర్థిక దర్పణం కాకినాడ పోర్టు
ఆంధ్ర తీరప్రాంతానికి కొత్త జీవశక్తి
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని తూర్పు గోదావరి జిల్లా కేంద్రంగా ఉన్న కాకినాడ పోర్టు, దేశంలోని ముఖ్యమైన సహజ పోర్టులలో ఒకటి. విశాఖపట్నం తర్వాత రెండవ అతిపెద్ద పోర్టుగా పేరుపొందినది. ప్రకృతి సిద్ధంగా ఏర్పడిన మూడు పోర్టులలో (ముంబై, మంగళూరు, కాకినాడ) భాగం. 1916లో బ్రిటిష్ పాలన కాలంలో ప్రారంభమైన ఈ పోర్టు 1999 నుంచి ప్రైవేటు యాజమాన్యంలోకి వచ్చిన తర్వాత వేగంగా అభివృద్ధి చెందింది. దీని ప్రాముఖ్యత ఆర్థిక, వాణిజ్య, పరిశ్రమ రంగాల్లో ముఖ్యమైనది. కానీ ఇటీవలి కొన్ని వివాదాలు దాని సవాళ్లను కూడా వెలుగులోకి తెచ్చాయి.
చరిత్ర, నేపథ్యం
కాకినాడ పోర్టు గోదావరి ముఖద్వారం వద్ద ఏర్పడిన సహజ ఓడరేవు. 1900లలో బ్రిటిషర్ లు దీన్ని వాణిజ్య కేంద్రంగా అభివృద్ధి చేశారు. 1970లలో కేంద్ర ప్రభుత్వం కిందకు తీసుకుని, 1999లో కెవి రావు యాజమాన్యంలోకి వెళ్లిన తర్వాత దీని వ్యాప్తి పెరిగింది. ప్రస్తుతం దీని మొత్తం సామర్థ్యం 40 మిలియన్ టన్నులు (MTPA) వరకు ఉండగా, 2025 నాటికి కాకినాడ గేట్‌వే పోర్టు (KGP) విస్తరణతో 36 MTPA అదనపు సామర్థ్యం వస్తుంది. ఈ పోర్టు సమీపంలోని HPCL, GMR ఎనర్జీ వంటి పరిశ్రమలకు ముఖ్య లింక్.
కాకినాడ సీ పోర్ట్
ఆర్థిక ప్రాముఖ్యత
కాకినాడ పోర్టు ఆంధ్ర తీరప్రాంత ఆర్థిక వ్యవస్థకు వెన్నెముక. ఇది దేశంలోని 13వ అతిపెద్ద పోర్టుగా, 70 శాతం కార్గో రవాణాలో పాల్గొంటుంది. ప్రధానంగా ఆయిల్, గ్యాస్, ఫెర్టిలైజర్లు, బియ్యం, మిత్తరు ఎగుమతులకు ఉపయోగపడుతుంది. 2025 మార్చిలో తెలంగాణ బియ్యం ఫిలిప్పీన్స్‌కు ఎగుమతి ప్రారంభం దీని ప్రాముఖ్యతను మరింత పెంచింది. తొలి షిప్‌మెంట్ 12,500 టన్నులు. ఈ పోర్టు ద్వారా ఏటా రూ. 5,000 కోట్లు వార్షిక విలువైన వాణిజ్యం జరుగుతుంది. దీనివల్ల 50,000కి పైగా ఉద్యోగాల సృష్టి జరిగింది.
| కార్గో రకాలు | మెట్రిక్ టన్స్ (ఏటా) | ప్రాముఖ్యత |
| ఆయిల్ & గ్యాస్ | 15 MTPA | HPCL రిఫైనరీకి ముఖ్యమైనది |
| బియ్యం & ఆహారం | 5 MTPA | అంతర్జాతీయ ఎగుమతులు (ఫిలిప్పీన్స్, బంగ్లాదేశ్) |
| ఫెర్టిలైజర్లు & మిత్తరు | 10 MTPA | స్థానిక పరిశ్రమలకు సరఫరా |
| ఇతరాలు (సిమెంట్, కోల్) | 10 MTPA | ఆంధ్ర-తెలంగాణ రవాణా |
వాణిజ్యం, కనెక్టివిటీ
పోర్టు NH-16, NH-216 మార్గాలతో ముడిపడి ఉంది. 2025లో సామర్లకోట-కాకినాడ రహదారి పూర్తయితే సరుకు రవాణా మరింత సులభమవుతుంది. చర్లపల్లి రైల్వే టెర్మినల్ (రూ.430 కోట్లు) ప్రారంభంతో రైలు కనెక్టివిటీ పెరుగుతుంది. సాగరమాల ప్రాజెక్టు కింద యాంకరేజ్ పోర్టు (రూ.100 కోట్లు) విస్తరణ, రామాయపట్నం, మచిలీపట్నం వంటి పోర్టులతో లింక్ అవుతుంది. ఇది తెలంగాణ, ఒడిశా వంటి రాష్ట్రాలకు డ్రైపోర్టులు ఏర్పాటుకు దారితీస్తుంది. 50 కి.మీ.లకు ఒక పోర్టు లక్ష్యంతో 2026 నాటికి నాలుగు పోర్టులు పూర్తి చేయాలని ప్రభుత్వం ప్రణాళిక.
పరిశ్రమ, ఉపాధి ప్రభావం
కాకినాడ పోర్టు, HPCL రిఫైనరీ, GMR ఎనర్జీ, ఫెర్టిలైజర్ ప్లాంట్లకు ముఖ్య గేట్‌వే. విశాఖ-కాకినాడ చమురు సీమ ప్రాజెక్టు దీన్ని మరింత బలోపేతం చేస్తుంది. జిల్లాలో 30 శాతం GDP పోర్టు ఆధారంగా ఉంది. లారీ డ్రైవర్లు, క్లీనర్లు, మెకానిక్స్‌లకు ఉపాధి మూలం. స్థానిక గ్రామాల్లో (చిత్రాడ వంటివి) రవాణా రంగం ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని తీసుకువచ్చింది.
సవాళ్లు, వివాదాలు
పోర్టు ప్రాముఖ్యత పెరగడంతో సవాళ్లు కూడా తగ్గలేదు. 2024-25లో బియ్యం స్మగ్లింగ్ (PDS రైస్ అక్రమ ఎగుమతి) వివాదం ఊపందుకుంది. డిప్యూటీ సీఎం పవన్ కల్యాణ్ 'స్మగ్లింగ్ హబ్'గా పిలిచారు. వాటా విక్రయాల్లో అక్రమాలు (రూ.2,500 కోట్ల విలువైన 40 శాతం వాటాను రూ.494 కోట్లకు తీసుకోవడం)పై సీఐడీ దర్యాప్తు జరుగుతోంది. రహదారి నిర్మాణాల్లో ఆలస్యాలు, పర్యావరణ సమస్యలు (సముద్ర మట్టం పెరగడం) ఇతర సవాళ్లు.
కాకినాడ సీ పోర్టులో అధికారులు
అదనపు ప్రాజెక్టులు
ప్రస్తుతం సుమారు 40 మిలియన్ టన్నుల ప్రామాణిక (MTPA) సామర్థ్యంతో దేశంలో 13వ అతిపెద్ద పోర్టుగా నిలుస్తోంది. కాకినాడ గేట్‌వే పోర్టు (KGP) ద్వారా 16 MTPA అదనం వస్తుంది. ఈ ప్రాజెక్టులు రూ.17,000 కోట్ల పెట్టుబడి, 50,000+ ఉద్యోగాలు సృష్టిస్తాయి.
ప్రధాన విస్తరణ ప్రాజెక్టుల వివరాల టేబుల్
| ప్రాజెక్టు పేరు | సామర్థ్యం (MTPA) | ఖర్చు (రూ. కోట్లు) | సమయం/ప్రోగ్రెస్ | వివరాలు |
| కాకినాడ గేట్‌వే పోర్టు (KGP) | 16 (ఫేజ్-1); మొత్తం 50+ | 2,123 | జూన్/జులై 2026 పూర్తి; 28-40% పూర్తి (ఏప్రిల్. 2025) | గ్రీన్‌ఫీల్డ్, 3 బెర్తులు (2 జనరల్ కార్గో, 1 కోల్); 17.5m డ్రాఫ్ట్. ఫేజ్-2లో 9 బెర్తులు, 20m డ్రాఫ్ట్ (లిక్విడ్ కార్గో). GMR-Kakinada SEZ ప్రమోటర్లు; DBFOT మోడల్. 3,000 ఉద్యోగాలు. |
| OSV కాంప్లెక్స్ విస్తరణ | అదనపు జెట్టీలు | లభ్యం లేదు | 2025 చివరి/2026 | ఫింగర్ జెట్టీ-1ను 360m విస్తరించి, కొత్త 275m జెట్టీ. ఆఫ్‌షోర్ సపోర్ట్ వెస్సెల్స్ (OSV)కు. కాకినాడ సీపోర్ట్స్. |
| యాంకరేజ్ పోర్టులు | 10+ అదనం | 100+ | ఇప్పటికే ఆపరేషనల్ | రాష్ట్ర ప్రభుత్వం 100% ఆధీనం; 2024-25లో రూ.60 కోట్ల ఆదాయం. |
| రైల్/రోడ్ కనెక్టివిటీ | - | 430 (చర్లపల్లి టెర్మినల్) | 2025 చివరి | చర్లపల్లి రైల్ టెర్మినల్, NH-16 లింక్, బైపాస్ రోడ్. సాగరమాల కింద. |
కాకినాడ పోర్టు ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు 'గేట్‌వే'గా మారి, ఆర్థిక పునరుజ్జీవనానికి కీలక మైంది. విస్తరణలు, కనెక్టివిటీ మెరుగుదలతో 2030 నాటికి 100 MTPA సామర్థ్యం చేరే అవకాశం ఉంది. అయితే అవినీతి, స్మగ్లింగ్ వంటి సమస్యలను అరికట్టడమే దీని భవిష్యత్తును నిర్ధారిస్తుంది. ఈ పోర్టు కేవలం వాణిజ్య కేంద్రం కాదు. తీరప్రాంత ఆర్థిక వికాసానికి చిహ్నం. కాకినాడ పోర్టు విస్తరణలు ఆంధ్ర ఆర్థికాన్ని మార్చేస్తాయి. 2026 నాటికి 'సూపర్ పోర్ట్'గా మారి, దేశ వాణిజ్యంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది!
