సెల్ఫ్ ఫైనాన్స్డ్ సిటీ గా అమరావతి ఎలా అవుతుందంటే...
అమరావతి స్వయం ఆర్థిక మోడల్‌తో పునరుజ్జీవనం పొందనుంది. ఆంధ్ర రాజధానిగా రూపుదిద్దుకొనేందుకు ముఖ్యమంత్రి చేస్తున్న ప్రయత్నంలో ఇది ప్రధానమైనది.
‘అమరావతి నగరం నిర్మించి ఆ నగరం నుంచి వచ్చిన డబ్బుతోనే ప్రభుత్వం అప్పులు తీరుస్తుంది. ప్రస్తుతం నగర నిర్మాణానికి సరిపోగా మిగిలిన భూమిని అమ్మి ఆ డబ్బును కూడా అమరావతి అభివృద్ధికి ఖర్చు చేస్తారు. ప్రజలపై భారం మోపకుండా అమరావతి నిర్మాణం జరుగుతుంది’ అంటున్నారు ప్రభుత్వ పెద్దలు. అయితే ఇప్పటికే ప్రపంచ బ్యాంకు, ఏడీబీ బ్యాంకులు అమరావతి నిర్మాణానికి అప్పులు ఇచ్చాయి. ఈ అప్పులు కేంద్రం భరోసాతో ఇచ్చారు. ఈ రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి ఇక మూడున్నర ఏళ్లు మాత్రమే పాలించే అవకాశం ఉంది. ఆ తరువాత గెలిస్తే మరో ఐదేళ్లు పాలకులుగా ఉంటారు. లేకుంటే వేరే ప్రభుత్వం వస్తే పరిస్థితి ఎలా ఉంటుందో చెప్పలేని స్థితి. ప్రస్తుతానికి అమరావతి కోసం తీసుకున్న అప్పుల భారం ప్రజలపై పడకుండా చేస్తామని ప్రభుత్వం చెబుతున్నందున సెల్ఫ్ ఫైనాన్స్ సిటీగా ఎలా రూపొందుతుందో విశ్లేషిద్దాం.
ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజధాని అమరావతి నిర్మాణం 'సెల్ఫ్-ఫైనాన్స్డ్ సిటీ' మోడల్‌పై ముందుకు సాగుతోంది. ప్రభుత్వ ఖజానాపై భారం పడకుండా ల్యాండ్ పూలింగ్, ప్రభుత్వ-ప్రైవేట్ భాగస్వామ్యం (పీపీపీ), విదేశీ ఆర్థిక సంస్థల రుణాల ద్వారా నిధులు సమకూర్చుకునే ఈ ప్రణాళికతో ముందుకు సాగుతోంది. రాష్ట్ర ఆర్థికాభివృద్ధికి కొత్త దిశానిర్దేశం చేస్తోంది. ముఖ్యమంత్రి ఎన్ చంద్రబాబు నాయుడు నాయకత్వంలో 2025లో ఈ ప్రాజెక్టు వేగం పుంజుకుంది. అయితే ఇది ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు కూడా తక్కువేమీ కావు.
ప్రాజెక్టు రూపకల్పనలో ముఖ్యమైన అంశం ల్యాండ్ పూలింగ్. రైతుల నుంచి స్వచ్ఛందంగా సేకరించిన సుమారు 34,000 ఎకరాల భూమిని పెట్టుబడిగా మార్చి, అభివృద్ధి చేసిన ప్లాట్లు తిరిగి కేటాయించడం ద్వారా నిధులు సమకూరుతాయి. ఇది ప్రజల భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. రైతులు తమ భూములను 'పెట్టుబడి'గా చూసి సహకరిస్తున్నారు. అమరావతిని 'ప్రజల రాజధాని'గా పిలుస్తూ సీఎం చంద్రబాబు ఈ మోడల్‌ను ప్రకటించారు. ప్రపంచ బ్యాంక్, HUDCO వంటి సంస్థల నుంచి రుణాలు తీసుకుని, భూమి విక్రయాల ద్వారా వాటిని తిరిగి చెల్లించే వ్యూహం ఇందులో ఉంది. ఈ స్వయం ఆర్థిక మోడల్, ప్రభుత్వ బడ్జెట్‌పై ఒత్తిడి లేకుండా చేస్తుంది. రాష్ట్ర ఆర్థిక స్థిరత్వానికి దోహదపడుతుంది.
ఈ మోడల్ ప్రయోజనాలు రకరకాలుగా ఉంటాయి. ముందుగా ఆర్థిక వృద్ధి ఇంజిన్‌గా అమరావతి మారుతుంది. రూ.65,000 కోట్ల అంచనా వ్యయంతో సెంట్రల్ ఎయిడ్ (రూ.15,000 కోట్లు), పీపీపీ మోడల్ ద్వారా ప్రైవేట్ పెట్టుబడులు సమకూరుస్తాయి. హై-టెక్ సిటీ తరహాలో సాంకేతికతను విస్తృతంగా ఉపయోగించి, బ్లూ-గ్రీన్ కాన్సెప్ట్‌తో 30 శాతం ప్రాంతాన్ని పార్కులు, వాటర్‌ ఫ్రంట్‌లుగా అభివృద్ధి చేయడం ద్వారా సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్‌కు ప్రాధాన్యం ఇవ్వడం గమనార్హం. ఇది ఉద్యోగావకాశాలు, పర్యాటకం, వ్యాపారాలను పెంచి, రాష్ట్ర జీడీపీకి ఊతమిస్తుంది.
ఇలాంటి మోడల్ దేశంలో అరుదు అయినప్పటికీ కొన్ని ప్రాజెక్టుల్లో ఇది అమలులోకి వచ్చింది. కొన్ని చోట్ల ప్రణాళికలో ఉంది. ఇవి ప్రభుత్వ రుణాలు లేకుండా, భూమి విలువ పెరుగుదల (ల్యాండ్ వాల్యూ క్యాప్చర్) ద్వారా స్వయం పెట్టుబడి మోడల్‌ను అనుసరిస్తాయి. భారతదేశంలో ఇలాంటి మోడల్‌లో నిర్మించబడుతున్న, ప్రణాళికలో ఉన్న నగరాలు/ప్రాజెక్టుల వివరాలు ఇలా ఉన్నాయి.
| ప్రాజెక్టు/నగరం | రాష్ట్రం | వివరాలు | స్థితి |
| మాగర్‌పట్టా సిటీ | మహారాష్ట్ర (పూణే సమీపంలో) | రైతులు స్వయంగా భూములు సమీకరించి, ఐటీ, కమర్షియల్ పార్క్‌గా అభివృద్ధి చేశారు. భూమి విక్రయాల ద్వారా స్వయం పెట్టుబడి. | పూర్తి అమలు, విజయవంతమైన మోడల్. |
| ఢోలేరా స్మార్ట్ సిటీ | గుజరాత్ | ఢెల్హీ-ముంబై ఇండస్ట్రియల్ కారిడార్‌లో భాగం. గుజరాత్ టౌన్ ప్లానింగ్ స్కీమ్ (TPS) మోడల్‌పై ఆధారపడి ల్యాండ్ పూలింగ్. స్మార్ట్ సిటీ మిషన్ కింద స్వయం పెట్టుబడి. | నిర్మాణం ఇప్పటికే మొదలైంది, 2025 నాటికి పూర్తి. |
| ఢిల్లీ ల్యాండ్ పూలింగ్ పాలసీ | ఢిల్లీ | ఢిల్లీ మాస్టర్ ప్లాన్ 2021 కింద, పెరిఫరల్ ఏరియాల్లో భూములు సమీకరించి అర్బన్ ఎక్స్‌టెన్షన్‌లు. రైతులకు అభివృద్ధి చేసిన ప్లాట్లు కేటాయించడం. | ప్రణాళికలో ఉంది, కొన్ని ప్రాజెక్టులు మొదలు. |
| నవి ముంబై ఇంటర్నేషనల్ ఎయిర్‌పోర్ట్ ప్రాజెక్ట్ | మహారాష్ట్ర | ల్యాండ్ పూలింగ్ ద్వారా గ్రీన్‌ఫీల్డ్ ఏరియా అభివృద్ధి. CIDCO ఆధ్వర్యంలో స్వయం పెట్టుబడి మోడల్. | నిర్మాణం జరుగుతోంది, 2025లో పూర్తి. |
| అహ్మదాబాద్ టౌన్ ప్లానింగ్ స్కీమ్ (TPS) | గుజరాత్ | గ్రీన్‌ఫీల్డ్ అభివృద్ధికి ల్యాండ్ రీకాన్‌స్టిట్యూషన్ మోడల్. భూమి విలువ పెరుగుదల ద్వారా స్వయం పెట్టుబడి, అమరావతి మోడల్‌కు ప్రేరణ. | విస్తృతంగా అమలులో ఉంది, విజయవంతం. |
ఈ మోడల్స్ అమరావతికి పోలి రైతుల సహకారం, స్వచ్ఛంద భూమి సమీకరణ, ప్రభుత్వ రుణాలు లేకుండా అభివృద్ధిని దృష్టిలో ఉంచుకుంటాయి. అయితే అమరావతి లాగా పెద్ద ఎత్తున కొత్త క్యాపిటల్ సిటీగా ఇలాంటివి అరుదు. మాగర్‌పట్టా వంటివి రైతుల స్వయం ప్రేరణతో మొదలైనవి. ఢోలేరా వంటివి స్మార్ట్ సిటీలు ఇటువంటి మిషన్ లో బాగమే. ఈ ప్రాజెక్టులు వ్యవసాయ భూముల నుంచి అర్బన్ డెవలప్‌మెంట్‌కు మార్పును సులభతరం చేస్తాయి. కానీ రైతుల ఆందోళనలు (భూమి విలువలు, పరిహారాలు) సాధారణ సమస్యలు.
గతంలో రాజకీయ మార్పుల వల్ల ప్రాజెక్టు స్తంభించింది. ఇప్పుడు 2025లో పునరుద్ధరణ జరుగుతున్నా, రైతుల ఆందోళనలు (పరిహారాలు, భూమి విలువలు) పూర్తిగా పరిష్కరించాలి. విదేశీ రుణాలు తీసుకోవడం వల్ల భవిష్యత్ ఆర్థిక భారం పెరిగే అవకాశం ఉంది. ముఖ్యంగా భూమి విక్రయాలు అంచనాలకు తగ్గట్టు జరగకపోతే ఈ పరిస్థితి రావచ్చు. పీపీపీ మోడల్‌లో ప్రైవేట్ భాగస్వాములు సకాలంలో పెట్టుబడులు పెట్టకపోతే ఆలస్యాలు తప్పవు. అయినప్పటికీ సీఎం చంద్రబాబు 'ఆకాశంలో రాజధాని నిర్మించలేము, భూమి అవసరం' అని చెప్పినట్టు ఈ మోడల్ ఆచరణాత్మకమైనది.
మొత్తంగా అమరావతి స్వయం ఆర్థిక మోడల్ భారత్‌లోని ఇతర స్మార్ట్ సిటీలకు మార్గదర్శకంగా నిలుస్తుంది. ప్రజల సహకారం, వినూత్న ఆలోచనలు, సాంకేతికత అనుసంధానంతో ఇది గ్లోబల్ క్యాపిటల్‌గా రూపుదిద్దుకుంటుంది. కానీ విజయం సాధించాలంటే రాజకీయ స్థిరత్వం, పారదర్శకత అవసరం. రాబోయే సంవత్సరాల్లో ఈ ప్రాజెక్టు రాష్ట్రానికి కొత్త గుర్తింపును తెచ్చిపెడుతుందా లేదా అనేది సమయమే చెప్పాలి.
