సాంస్కృతిక వారసత్వం నుంచి ఆధునిక కార్నివాల్ వరకు..
విజయవాడ ఉత్సవ చరిత్రలో రాజకీయం కీలకం. ఈ రాజకీయమే సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని ఆధునిక వినోదం వైపు తీసుకెళ్లింది.
కృష్ణా నది తీరాల్లో భక్తి రాగాలు, దాండియా తాళాలు, డ్రోన్ లైట్స్ మెరుపుల మధ్య విజయవాడ ఉత్సవం ఒక సాంస్కృతిక విప్లవంగా మారింది. మైసూరు దసరా, కోల్‌కతా దుర్గోత్సవాలతో పోటీ పడింది. దక్షిణాది రాజధాని ఉత్సవంగా ప్రాచీన భక్తి సంప్రదాయాల నుంచి ఆధునిక వినోద కల్పనల వరకు ఒక రంగుల పండుగలా జరిగింది. కనక దుర్గమ్మ ఆలయం కేంద్రంగా మొదలైన ఈ ఘట్టం... 'వన్ సిటీ.. వన్ సెలబ్రేషన్' మంత్రంతో ప్రపంచ స్థాయి ఈవెంట్‌గా మారింది. దీని చరిత్రను కాలానుగుణంగా పరిశీలిస్తే... భక్తి, రాజకీయ, ఆర్థిక మిశ్రమంగా మెరిసిన ఒక ఆసక్తికరమైన కథ గా చెప్పొచ్చు.
విజయవాడ ఉత్సవాల్లో భాగంగా కనక దుర్గమ్మ ను సందర్శించిన ఉప రాష్ట్రపతి చంద్రపురం పొన్ను స్వామి రాధాకృష్ణన్‌
భక్తి సంప్రదాయాల నుంచి దసరా ఘట్టం
విజయవాడలో దసరా (విజయదశమి) ఉత్సవాలు 19వ శతాబ్దం నుంచి జరుగుతున్నాయి. కనక దుర్గమ్మ ఆలయం (ఇంద్రకీలాది) చుట్టూ రూపొందిన ఈ సంప్రదాయం, రాజా, మహారాజుల కాలంలో రాజకీయ, ఆధ్యాత్మిక మహోత్సవంగా ఉండేది. బ్రిటిష్ కాలంలో కూడా (1850లలో) గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో గాలి గుర్రపు రంగాలు, రామలీలలు జరిగేవి. 20వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో విజయవాడ రైల్వే జంక్షన్‌గా ఎదగడంతో ఉత్సవాలు పట్టణీకరణ వైపుగా పయనించాయి. 1930లలో గాంధీజీ ఆహ్వానంతో స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంతో ముడిపడి, 'రామరాజ్యం' సందేశాలు ప్రచారం అయ్యాయి. అయితే ఇవి స్థానిక స్థాయిలో మాత్రమే ఉండేవి.
ఉత్సవంలో పలు కాలేజీల విద్యార్థుల విన్యాసాలు
2000ల తర్వాత మెగా ఈవెంట్‌గా...
స్వాతంత్ర్యానంతరం, విజయవాడ ఉత్సవాలు 1970లో కొంచెం మందగించాయి. కానీ 2000లో టూరిజం బూస్ట్‌తో మళ్లీ ఉత్తేజం వచ్చింది. 2004లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం 'కనకదుర్గ దసరా'ను రాష్ట్ర స్థాయి ఉత్సవంగా ప్రకటించింది. ఇక్కడే 'విజయవాడ ఉత్సవం' అనే బ్రాండ్ ఆవిర్భవించింది. 2014లో చంద్రబాబు నాయుడు ముఖ్యమంత్రిగా అధికారంలోకి వచ్చిన తర్వాత, 'విజయవాడ రైజింగ్' ప్లాన్‌లో భాగంగా ఈ ఉత్సవాన్ని పెద్దగా ప్రమోట్ చేశారు. 2014-19 మధ్య ప్రతి సంవత్సరం రూ.10-15 కోట్ల బడ్జెట్‌తో డ్రోన్ షోలు, సెలబ్రిటీ కచేరీలు జరిగాయి. 2019 తర్వాత కొంచెం మందగించినా, 2023లో మళ్లీ చిన్నగా పురరుద్ధరణ వైపు అడుగులు పడ్డాయి.
విజయవాడ ఉత్సవ్ లో ఒక సాంస్కృతిక ప్రదర్శన
విజయవాడ ఉత్సవం పరిణామాన్ని కింది టేబుల్‌లో సంగ్రహంగా చూడవచ్చు.
| సంవత్సరం | ముఖ్య ఘట్టాలు | పాల్గొన్న వారు/ప్రభావం | బడ్జెట్/స్కేల్ |
| 1850-1900 | గ్రామీణ దసరా ఉత్సవాలు, కనక దుర్గమ్మ ఆలయం చుట్టూ రామలీలలు, గుర్రపు రంగాలు. | స్థానిక భక్తులు; రాజులు. | చిన్న స్థాయి (స్థానిక దానాలు). |
| 1930-1950 | స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంతో ముడిపడిన గాంధీజీ ప్రభావం. | జాతీయ నేతలు (గాంధీజీ ఆహ్వానం). | మీడియం, రాజకీయ సందేశాలు. |
| 2004 | 'కనక దుర్గ దసరా'గా రాష్ట్ర స్థాయి ప్రకటన. ప్రథమ మెగా ఈవెంట్. | CM రాజశేఖర రెడ్డి, 5 లక్షల మంది సందర్శకులు. | రూ.5 కోట్లు. |
| 2014-2019 | 'విజయవాడ రైజింగ్' ప్లాన్‌లో భాగం, డ్రోన్ షోలు, కచేరీలు చేరాయి. | CM చంద్రబాబు. సెలబ్రిటీలు (అల్లు అర్జున్). | రూ.10-20 కోట్లు, 10 లక్షలు. |
| 2023 | పునరుద్ధరణ, 'వన్ సిటీ వన్ సెలబ్రేషన్' మంత్రం ప్రవేశం. | MP కేశినేని శివనాథ్; 15 లక్షలు. | రూ.25 కోట్లు. |
| 2024 | మొదటి ఫుల్ స్కేల్ మెగా ఉత్సవం. 7 ప్రాంతాల్లో 200 ప్లస్ ఈవెంట్స్. | CM చంద్రబాబు, ఉపరాష్ట్రపతి, 1.5 కోట్లు. | రూ.40 కోట్లు, జాతీయ గుర్తింపు. |
| 2025 | రికార్డ్ బ్రేకర్, 250 ప్లస్ ఈవెంట్స్, 2 కోట్లు సందర్శకులు. | కేంద్ర మంత్రులు, సెలబ్రిటీలు, గ్లోబల్ ప్రమోషన్ | రూ.50+ కోట్లు, అంతర్జాతీయం. |
ఈ టేబుల్ ద్వారా తెలిసేది 2004 నుంచి ఉత్సవం ఎక్స్‌పోనెన్షియల్‌గా ఎదిగింది. 2014 తర్వాత TDP ప్రభుత్వం దీన్ని టూరిజం బూస్టర్‌గా ఉపయోగించింది.
లంబాడీ వేషంతో ఉత్సవంలో ఉత్సాహంగా మహిళా ప్రదర్శన
వివాదాలు, విజయాలు
ఉత్సవ చరిత్రలో రాజకీయం కీలకం. 2014-19లో చంద్రబాబు 'స్మార్ట్ సిటీ' ఇమేజ్‌కు ఉపయోగించారు. 2019-23 మధ్య YSRCP పాలనలో మందగించినా, 2024లో మళ్లీ TDP తిరిగి ప్రారంభించింది. వివాదాలు కూడా లేవు. 2024లో గొల్లపూడి గ్రౌండ్స్ భూమి వాడకంపై కాంగ్రెస్ ఆరోపణలు చేసింది. 2025లో ట్రాఫిక్ జామ్‌లు. అయినా ఆర్థికంగా రూ.100 కోట్లకు పైగా టర్నోవర్ ఇచ్చింది. స్థానిక వ్యాపారులు, కళాకారులకు ఉపాధి అయింది.
విజయవాడ వీధుల్లో మహిళల నృత్యం
భవిష్యత్ దిశలో మైలురాయి
విజయవాడ ఉత్సవం చరిత్ర, భక్తి సంప్రదాయాన్ని ఆధునిక మార్కెటింగ్‌తో ముడిపెట్టిన ఉదాహరణ. మైసూరు దసరా (400+ సంవత్సరాల చరిత్ర)తో పోల్చితే, ఇది యంగ్ కానీ డైనమిక్. భవిష్యత్తులో UNESCO గుర్తింపు, అంతర్జాతీయ పార్టనర్‌షిప్‌లు (ఇండియా టూరిజం బోర్డ్)తో మరింత ఎదగవచ్చు. మొత్తంగా, ఈ ఉత్సవం విజయవాడను 'సాంస్కృతిక హబ్'గా మార్చి, ఆంధ్ర వారసత్వాన్ని కొత్త తరానికి అందించింది.
