జగన్, చంద్రబాబు పై ఉన్న కేసులే ఏపీ అభివృద్ధి నిరోధానికి కారణమా?

అభివృద్ధికి అడ్డంకిగా కేసులు

ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు, మాజీ ముఖ్యమంత్రి వైఎస్ జగన్‌మోహన్ రెడ్డిలు వివిధ చట్టపరమైన కేసులను ఎదుర్కొంటున్నారు. చంద్రబాబు నాయుడుపై స్కిల్ డెవలప్‌మెంట్ స్కామ్, అమరావతి ల్యాండ్ పూలింగ్‌లో అక్రమాలు వంటి ఆరోపణలు ఉన్నాయి. జగన్‌మోహన్ రెడ్డిపై మనీ లాండరింగ్, అక్రమ ఆస్తుల సముపార్జన, అదానీ సమూహంతో సంబంధం ఉన్న ఆరోపణలు ఉన్నాయి. ఇందులో రూ. 795 కోట్ల ఆస్తుల జప్తు కూడా ఉంది. ఈ కేసుల కారణంగా ఇద్దరు నాయకులు బెయిల్‌పై ఉన్నారు. ఇది వారి రాజకీయ చర్యలను పరిమితం చేస్తోంది. ఈ చట్టపరమైన సమస్యలు రాష్ట్ర అభివృద్ధిపై దృష్టి పెట్టడానికి బదులు, కేంద్రంతో చర్చలు, కేసుల నుంచి రక్షణ పొందేందుకు వారి సమయాన్ని వెచ్చిస్తున్నారనే విమర్శలు రాజకీయ నాయకుల నుంచే వస్తున్నాయి.

రాజకీయ బలహీనత

చంద్రబాబు నాయుడు ఎన్‌డీఏ కూటమిలో భాగంగా ఉన్నప్పటికీ, కేంద్ర ప్రభుత్వంతో గట్టిగా వాదించే స్థితిలో లేరనే విమర్శలు ఉన్నాయి. జగన్‌మోహన్ రెడ్డి, తన పార్టీ వైఎస్‌ఆర్‌సీపీని కేంద్రంతో సమన్వయంగా ఉంచే ప్రయత్నం చేస్తున్నప్పటికీ, తనపై ఉన్న కేసుల కారణంగా బలహీన స్థితిలో ఉన్నారనే విమర్శలు ఉన్నాయి. ఈ రాజకీయ బలహీనత కారణంగా, రాష్ట్ర విభజన చట్టం-2014లో హామీ ఇచ్చిన ప్రత్యేక హోదా, పోలవరం ప్రాజెక్ట్ నిధులు, ఇతర గ్రాంట్లను సమర్థవంతంగా కోరలేకపోతున్నారని చెప్పొచ్చు.

రాష్ట్ర విభజన హామీల అమలులో వైఫల్యం

ఆంధ్రప్రదేశ్ విభజన చట్టం-2014లో ప్రత్యేక హోదా, అమరావతి అభివృద్ధి, పోలవరం ప్రాజెక్ట్, వెనుకబడిన ప్రాంతాల అభివృద్ధికి గ్రాంట్లు వంటి హామీలు ఉన్నాయి. చంద్రబాబు నాయుడు 2014-2019 మధ్య ప్రత్యేక హోదా సాధించలేక పోయారు. అయితే అమరావతి అభివృద్ధికి రూ. 15,000 కోట్లు, పోలవరం కోసం రూ. 12,000 కోట్లు సమీకరించారు. జగన్‌మోహన్ రెడ్డి 2019-2024 మధ్య మూడు రాజధానుల ప్రతిపాదనతో అమరావతి అభివృద్ధిని నిలిపివేశారు. దీనిని హైకోర్టు తిరస్కరించింది. ఈ వైఫల్యాలు రాష్ట్ర రాజధాని అభివృద్ధి, ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని దెబ్బతీశాయి.

ప్రభుత్వ సంస్థల ప్రైవేటీకరణ, నిరసనలకు అవకాశం లేకపోవడం

కేంద్ర ప్రభుత్వం విశాఖ ఉక్కు కర్మాగారం వంటి రాష్ట్రంలోని ప్రభుత్వ సంస్థలను ప్రైవేటీకరించే ప్రతిపాదనలను ముందుకు తెస్తోంది. చంద్రబాబు నాయుడు ఎన్‌డీఏ మిత్రపక్షంగా ఈ ప్రతిపాదనలను బహిరంగంగా వ్యతిరేకించలేని స్థితిలో ఉన్నారు. జగన్‌మోహన్ రెడ్డి, ప్రతిపక్ష నాయకుడిగా ఈ అంశంపై కేంద్రాన్ని నిలదీసేందుకు గట్టి ప్రయత్నాలు చేయలేదు. తన చట్టపరమైన సమస్యల కారణంగా ఈ విధంగా చేస్తున్నారనే విమర్శలు ఉన్నాయి. ఈ నిశ్శబ్దం రాష్ట్ర ప్రజలలో అసంతృప్తిని కలిగిస్తోంది.

ఆర్థిక సంక్షోభం, అప్పుల భారం

ఆంధ్రప్రదేశ్ ఆర్థిక స్థితి ఆందోళనకరంగా ఉంది. జగన్‌మోహన్ రెడ్డి ప్రభుత్వం రాష్ట్ర రుణాన్ని రూ. 6.46 లక్షల కోట్లకు పెంచినట్లు ఆరోపణలు ఉన్నాయి. అయితే చంద్రబాబు దీనిని రూ. 10 లక్షల కోట్లకు చేర్చినట్లు జగన్ వాదించారు. చంద్రబాబు నాయుడు ప్రభుత్వం కూడా అప్పులపై ఆధారపడుతోంది. అమరావతి అభివృద్ధికి హడ్కో నుంచి రూ. 11,000 కోట్ల రుణ ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. ప్రపంచ బ్యాంకు నుంచి అప్పులు తీసుకోవడం మొదలు పెట్టారు. ఈ అప్పుల భారం ప్రజలపై పన్నులు, ధరల పెరుగుదల రూపంలో ప్రతిఫలిస్తోంది.

కేంద్ర బడ్జెట్‌లో ప్రాధాన్యత లేకపోవడం

2024-25 కేంద్ర బడ్జెట్‌లో బీహార్‌కు రూ. 58,900 కోట్లు కేటాయించగా, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు ప్రాధాన్యత పెద్దగా ఇవ్వలేదని మేధావులు అభిప్రాయ పడుతున్నారు. బీహార్‌లో రోడ్డు మౌలిక సదుపాయాలు, విద్యుత్ ప్లాంట్లు, వరద నియంత్రణ చర్యలకు నిధులు స్పష్టంగా కేటాయించారు. అయితే ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పోలవరం, అమరావతి, ఇతర ప్రాజెక్టులకు అదే స్థాయి స్పష్టత లేదు. చంద్రబాబు నాయుడు ఈ అసమానతలను నిలదీయలేక పోయారని, బదులుగా కేంద్ర బడ్జెట్‌ను సమర్థిస్తూ మాట్లాడారని విమర్శలు ఉన్నాయి.

ఆంధ్రప్రదేశ్ విభజన సమయంలో ఇచ్చిన హామీలు

ఆంధ్రప్రదేశ్ విభజన చట్టం-2014 (Andhra Pradesh Reorganisation Act, 2014) ద్వారా ఆంధ్రప్రదేశ్‌ను తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌గా విభజించినప్పుడు, కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని యూపీఏ ప్రభుత్వం రాష్ట్రానికి అనేక హామీలు ఇచ్చింది. ఈ హామీలు విభజన వల్ల ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు జరిగిన నష్టాలను (ముఖ్యంగా హైదరాబాద్‌ను కోల్పోవడం) భర్తీ చేయడానికి ఉద్దేశించినవి.

ప్రత్యేక హోదా (Special Category Status - SCS): ఫిబ్రవరి 20, 2014న రాజ్యసభలో అప్పటి ప్రధానమంత్రి మన్మోహన్ సింగ్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు 5 సంవత్సరాల పాటు ప్రత్యేక హోదా ఇస్తామని ప్రకటించారు. ఇది రాష్ట్ర ఆర్థిక స్థితిని బలోపేతం చేయడానికి, కేంద్ర పథకాలలో 90 శాతం గ్రాంట్లు, పన్ను రాయితీలు, పరిశ్రమల ఆకర్షణకు ఉద్దేశించారు.

పోలవరం ప్రాజెక్ట్: బహుళార్థ సాధక ఆనకట్ట ప్రాజెక్ట్‌ను జాతీయ ప్రాజెక్ట్‌గా ప్రకటించారు. దీని కోసం కేంద్రం పూర్తి నిధులను అందించాలి. 2014 నాటికి దీని అంచనా వ్యయం రూ. 16,010 కోట్లు. ఇది 2015 నాటికి రూ. 20,000 కోట్లకు పెరిగింది. 2024 నాటికి అంచనా వ్యయం రూ. 55,548.87 కోట్లకు చేరింది.

కొత్త రాజధాని అభివృద్ధి: అమరావతిని కొత్త రాజధానిగా అభివృద్ధి చేయడానికి కేంద్రం నిధులు అందించటానికి హామీ ఇచ్చింది. రాష్ట్రం రూ. 20,935 కోట్ల అంచనా వ్యయంతో నివేదిక సమర్పించింది.

ఆర్థిక సహాయం: విభజన వల్ల ఏర్పడిన ఆదాయ లోటును భర్తీ చేయడానికి 2014-15లో రూ. 15,691 కోట్లు కోరగా, కేంద్రం రూ. 500 కోట్లు మాత్రమే కేటాయించింది.

మౌలిక సదుపాయాలు, సంస్థలు: విశాఖ రైల్వే జోన్, విద్యా సంస్థల ఏర్పాటు (ఐఐటీ, ఐఐఎం, ఎయిమ్స్), పరిశ్రమల ప్రోత్సాహం కోసం హామీలు నాటి ప్రభుత్వం ఇచ్చింది.

ఆస్తులు, అప్పుల విభజన: రెండు రాష్ట్రాల మధ్య ఆస్తులు, అప్పులను న్యాయమైన రీతిలో విభజించాలని నిర్ణయించారు.

ఈ హామీలు ఆంధ్రప్రదేశ్‌ను ఆర్థికంగా స్థిరీకరించడానికి, హైదరాబాద్ నష్టాన్ని భర్తీ చేయడానికి రూపొందించారు.

నాడు బీజేపీ సమర్థన, నేడు...

2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ విభజన చట్టానికి బీజేపీ మద్దతు ఇచ్చింది. కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని యూపీఏ ప్రభుత్వం బిల్లును "హడావిడిగా" ఆమోదించిందని బీజేపీ విమర్శించింది.

ప్రత్యేక హోదా ప్రతిపాదన: బీజేపీ నాయకులు, ముఖ్యంగా అరుణ్ జైట్లీ, వెంకయ్య నాయుడు, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు 10 సంవత్సరాల పాటు ప్రత్యేక హోదా ఇవ్వాలని ప్రతిపాదించారు. ఇది యూపీఏ హామీ కంటే రెండింతలు ఎక్కువ.

ఆర్థిక ప్యాకేజీ: 14వ ఆర్థిక సంఘం (2015-2020) సిఫారసుల ప్రకారం ప్రత్యేక హోదా సాధ్యం కాదని బీజేపీ వాదించింది. ఎందుకంటే ఈ సంఘం రాష్ట్రాలకు 42శాతం కేంద్ర పన్ను వాటాను పెంచింది. దీని బదులుగా బీజేపీ ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు ప్రత్యేక ఆర్థిక ప్యాకేజీని ప్రకటించింది. ఇది ప్రత్యేక హోదాకు సమానమైన గ్రాంట్లను అందిస్తుందని చెప్పింది.

పోలవరం, ఇతర ప్రాజెక్టులు: పోలవరం ప్రాజెక్ట్‌ను జాతీయ ప్రాజెక్ట్‌గా ప్రకటించడం, దానికి నిధులు కేటాయించడం ద్వారా బీజేపీ తమ నిబద్ధతను చూపించింది. అదనంగా విశాఖ రైల్వే జోన్, ఇతర మౌలిక సదుపాయాల కోసం చర్యలు తీసుకుంటామని హామీ ఇచ్చింది.

కాంగ్రెస్‌పై విమర్శలు: విభజన ప్రక్రియలో కాంగ్రెస్ అవలంబించిన "అప్రజాస్వామిక" పద్ధతులను బీజేపీ హైలైట్ చేసింది. లోక్‌సభలో తలుపులు మూసి, టీవీలు ఆపి బిల్లును ఆమోదించిన విధానాన్ని ఖండించింది.

ప్రస్తుత బీజేపీ కూటమి నిర్లక్ష్యం

2014లో బీజేపీ నేతృత్వంలోని ఎన్‌డీఏ ప్రభుత్వం అధికారంలోకి వచ్చినప్పటి నుంచి విభజన హామీల అమలులో నిర్లక్ష్యం వహిస్తోందనే విమర్శలు ఉన్నాయి.

ప్రత్యేక హోదా రద్దు: 14వ ఆర్థిక సంఘం సిఫారసులను సాకుగా చూపి, బీజేపీ ప్రత్యేక హోదాను తిరస్కరించింది. దీని బదులుగా ప్రత్యేక ఆర్థిక ప్యాకేజీని ప్రకటించినప్పటికీ, ఇది రాష్ట్ర అవసరాలను పూర్తిగా తీర్చలేదని విమర్శలు వచ్చాయి. బీజేపీ నాయకుడు కన్నా లక్ష్మీనారాయణ ఈ ప్యాకేజీ SCS కంటే ఎక్కువ ప్రయోజనకరమని వాదించినప్పటికీ, రాష్ట్ర ప్రజలు దీనిని అంగీకరించలేదు.

పోలవరం ప్రాజెక్ట్ ఆలస్యం: పోలవరం ప్రాజెక్ట్‌కు కేంద్రం నిధులు కేటాయించినప్పటికీ, ఆలస్యంతో వ్యయం పెరుగుదల వల్ల ప్రాజెక్ట్ ఇంకా పూర్తి కాలేదు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రూ. 5,700 కోట్లు ఖర్చు చేసినప్పటికీ, కేంద్రం నుంచి తగిన నిధులు రాలేదు.

అమరావతి అభివృద్ధి: అమరావతి రాజధాని అభివృద్ధికి కేంద్రం 2015-16 బడ్జెట్‌లో ఎటువంటి కేటాయింపులు చేయలేదు. సింగపూర్ ప్రభుత్వంతో రాష్ట్రం ఒప్పందం కుదుర్చుకుని మాస్టర్ ప్లాన్ సిద్ధం చేసినప్పటికీ, కేంద్రం నుంచి తగిన ఆర్థిక సహాయం లభించలేదు.

రాజకీయ ప్రాధాన్యతలు: బీజేపీ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో బలహీనమైన రాజకీయ ఉనికితో ఉంది. 2019 ఎన్నికలలో ఒక్క లోక్‌సభ సీటు గెలవలేదు. బీహార్ వంటి రాష్ట్రాలకు 2024-25 బడ్జెట్‌లో రూ. 58,900 కోట్లు కేటాయించగా, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు తగిన ప్రాధాన్యత ఇవ్వలేదని వైఎస్‌ఆర్‌సీపీ విమర్శించింది.

విశాఖ రైల్వే జోన్, ఇతర హామీలు: విశాఖ రైల్వే జోన్ ఏర్పాటు ఇంకా పూర్తి కాలేదు. ఐఐటీ, ఐఐఎం వంటి సంస్థల ఏర్పాటు నిదానంగా సాగుతోంది.

బీజేపీ నాయకుడు అమిత్ షా 90 శాతం హామీలు నెరవేర్చామని పేర్కొన్నప్పటికీ, టీడీపీ, వైఎస్‌ఆర్‌సీపీ నాయకులు బీజేపీ రాష్ట్రాన్ని "మోసం" చేసిందని ఆరోపించారు.

ఆంధ్రప్రదేశ్ పాలకుల పాత్ర

ఆంధ్రప్రదేశ్ పాలకులు ముఖ్యంగా చంద్రబాబు నాయుడు (2014-2019, 2024-ప్రస్తుతం), వైఎస్ జగన్‌మోహన్ రెడ్డి (2019-2024), విభజన హామీల అమలులో కేంద్రంతో సమర్థవంతంగా చర్చించలేక పోయారని విమర్శలు ఉన్నాయి.

చంద్రబాబు నాయుడు

2014-2018 మధ్య ఎన్‌డీఏ కూటమిలో భాగంగా ఉన్నప్పటికీ, చంద్రబాబు ప్రత్యేక హోదా సాధించలేకపోయారు. ప్రత్యేక ఆర్థిక ప్యాకేజీని స్వీకరించినప్పటికీ, రాష్ట్ర ప్రజలలో అసంతృప్తి పెరిగింది. దీని వల్ల 2018లో టీడీపీ ఎన్‌డీఏ నుంచి బయటకు వచ్చింది. 2024లో మళ్లీ ఎన్‌డీఏలో చేరిన చంద్రబాబు తనపై ఉన్న చట్టపరమైన కేసుల (స్కిల్ డెవలప్‌మెంట్ స్కామ్, అమరావతి ల్యాండ్ పూలింగ్) కారణంగా కేంద్రంతో గట్టిగా వాదించలేని స్థితిలో ఉన్నారు. విశాఖ ఉక్కు కర్మాగారం ప్రైవేటీకరణను వ్యతిరేకించలేకపోవడం, బీజేపీతో కూటమి కారణంగా రాష్ట్ర ప్రయోజనాలను కాపాడలేకపోయారని విమర్శలు ఉన్నాయి.

వై.ఎస్. జగన్‌మోహన్ రెడ్డి

2019 ఎన్నికలలో ప్రత్యేక హోదాను ప్రధాన ఎన్నికల అంశంగా చేసుకున్న జగన్ అధికారంలోకి వచ్చిన తర్వాత కేంద్రంతో ఈ అంశంపై గట్టిగా పట్టుపట్టలేదు. తనపై ఉన్న మనీ లాండరింగ్, సంబంధిత కేసుల కారణంగా కేంద్రంతో రాజకీయ ఒత్తిడి చేయలేని స్థితిలో ఉన్నారని ఆరోపణలు ఉన్నాయి. మూడు రాజధానుల ప్రతిపాదన (విశాఖపట్నం, అమరావతి, కర్నూలు)తో అమరావతి అభివృద్ధిని నిలిపివేయడం వల్ల కేంద్ర నిధులను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించలేక పోయారు. ఈ ప్రతిపాదన ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టు ద్వారా తిరస్కరణకు గురైంది.

ఇద్దరు నాయకులూ చట్టపరమైన కేసుల కారణంగా కేంద్రంతో గట్టిగా వాదించలేని స్థితిలో ఉన్నారు. ఎపీ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షురాలు వైఎస్ శర్మిల బీజేపీ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఒక్క ఎమ్మెల్యే లేదా ఎంపీ లేకపోయినా, చంద్రబాబు, జగన్, పవన్ కల్యాణ్ ద్వారా రాష్ట్రాన్ని పరోక్షంగా పాలిస్తోందని విమర్శించారు.