ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ, బీహార్ సీఎం నితీశ్ కుమార్
వ్యతిరేకించిన వారి అండతోనే నితీశ్ అధికారంలోకి వచ్చారా?
అనేక సందర్భాల్లో మోదీతో విభేదించిన బీహార్ సీఎం
ఒకప్పుడూ బద్ద ప్రత్యర్థులుగా ఉన్న మోదీ, నితీశ్ కుమార్ ఇప్పుడు మరోసారి బీహార్ లో అధికారాన్ని పంచుకుంటున్నారు. యూటర్న్ సీఎంగా పేరున్న నితీశ్ తాజాగా ఎన్డీఏ తో కలిసి అధికారం పంచుకున్నారు.
74 ఏళ్ల నితీశ్ కుమార్ నేడు పదోసారి సీఎంగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. సైద్దాంతికంగా స్థిరంగా ఉండే లక్షణం నితీశ్ కుమార్ కు లేదు. రాజకీయంగా ఆచరణాత్మకంగా లాభదాయకంగా ఉన్న మార్గాలను అతను చాలా సార్లు అనుసరించాడు.
ప్రాంఛైజ్ క్రీడాకారుల తరహాలో జట్లను మారుస్తుంటాడు. అయిదు దశాబ్ధాల క్రితం చిన్న కార్యకర్తగా రాజకీయ జీవితం ప్రారంభించిన నితీశ్, సోషలిస్ట్ విధానాలకు విరుద్దంగా వ్యవహరించాడు.
ఆయన కాలంలో ఉన్న ఇతర ప్రముఖ వ్యక్తుల విధానాల కంటే ఈయనది చాలా చిన్న స్థాయిగా అభివర్ణించవచ్చు.. విధానాలు, పార్టీల జట్ల పరంగా.
మోదీ రాజకీయ ప్రత్యర్థా?
‘‘ఆ వ్యక్తి విషయంలో ఎటువంటి రాజీలేదు. నా దేశ ప్రజల మనస్సులో భయాన్ని సృష్టించే వ్యక్తి ఆశయాల బలిపీఠం ముందు నా ఆశయాలు సూత్రాలు త్యాగం చేయడానికి నేను సిద్ధంగా లేను’’ అని 2013 లో పాట్నా లో జర్నలిస్ట్ రచయిత శంకర్షణ్ ఠాకూర్ తో నితీశ్ కుమార్ అన్న మాటలు. ఈ మాటలు నితీశ్ కుమార్ ఎవరి గురించి అన్నారో ప్రత్యేకంగా చెప్పాల్సిన అవసరం లేదు. ఆ వ్యక్తే ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ.
2012 మధ్యలో గయ దగ్గర జరిగిన ఒక ర్యాలీలో నితీశ్ వేదిక దగ్గర మోదీ పోస్టర్లు అంటించడంలో ఆయనకు కోపం మొదలైంది. ఆయనకు రెచ్చగొట్టడానికి అకస్మాత్తుగా ఒక నినాదం వినిపించింది.
‘‘దేశ్ కా నేత కైసా హో? నరేంద్ర మోదీ జైసా హో? (ఒక జాతీయ నాయకుడు ఎలా ఉండాలి? నరేంద్ర మోదీలా ఉండాలి) అని దానర్థం. ఈ సంఘటన తరువాత మోదీని బీహార్ లోని ప్రవేశించకుండా దాదాపుగా బంధనాలు తీసుకొచ్చారు.
నిశ్శబ్ధ పోరాటం..
2005 నవంబర్ లో నితీశ్ కుమార్ ముఖ్యమంత్రిగా ఎన్నికైనప్పుడూ తాను తనదైన శైలిలో రాష్ట్రాన్ని నడపడమే కాకుండా మోదీ రాష్ట్రానికి దూరంగా ఉంటాడని కూడా బీజేపీ ఉన్నతాధికారులకు స్పష్టం చేశారు.
బీహార్ ప్రభుత్వం లోహియా సోషలిజం ద్వారా నడుస్తున్నాయి. ఇందులో మైనారిటీ రక్షణవాదం, లౌకికవాదం కూడా ఇందులో ఉన్నాయి. ఇంకా ముందుకు 2010 లో ఆ సంవత్సరం రాష్ట్ర ఎన్నికలకు ముందు తదుపరి ఎన్నికల ప్రచారానికి మోదీని ఆహ్వానిస్తారా? అని ఓ విలేకరీ దివంగ డిప్యూటీ సీఎం సుశీల్ కుమార్ ను ప్రశ్నించారు. దీనికి ఆయన బదులిస్తూ.. బీహార్ కు ఒక్క మోదీ చాలు అన్నారు.
ఎన్నికలకు ముందు నితీశ్ కుమార్ జాతీయ వర్గానికి హాజరైన వారికి ఏర్పాటు చేసిన విందును రద్దు చేశారు. కారణం ఏంటంటే బీహార్ లో సంభవించిన వరద సాయానికి సీఎం రిలీఫ్ ఫండ్ కింద రూ. 5 కోట్లు మోదీ ప్రభుత్వం విరాళంగా ఇచ్చింది. ఈ సందర్భంగా ఫ్రెండ్స్ ఆఫ్ బీహార్ నుంచి ఆయనను అభినందిస్తూ వార్తా ప్రకటనలు వచ్చాయి. ఇది నితీశ్ కు కోపం తెప్పించింది.
ఇది జరిగిన తరువాతే 2013 లో నితీశ్ తో జరిగిన ఆ సంభాషణ ఠాకూర్ తన వార్తాపత్రికకు పంపిన దాంట్లో ప్రచురణకు నోచుకోలేదు. ఈ సంభాషణ ప్రసారం కాకుండా ఉండాలని ఆయన కోరుకోవడమే ఇందుకు కారణం.
ఘర్షణ ఎందుకు..
బీహార్ లో 1990 నుంచి వచ్చిన రాజకీయ మార్పులపై 2015 లో ‘ది బ్రదర్స్ బీహారీ’ అనే పేరుతో పుస్తకం వచ్చింది. ఆ ఇద్దరు లాలూ ప్రసాద్, నితీశ్ కుమార్. ఈ జంట వీధి రాజకీయాల్లో చేయి చేయి కలిపి శిక్షణ పొందారు.
కానీ ఒకే పార్టీలో ఉంటూ ఒకరితో ఒకరు విభేదించారు. స్వతంత్య్ర మార్గాలను రూపొందించడానికి వారు ఏర్పాటు చేసుకున్నా రాజకీయ సంస్థలలో కచ్చితంగా, తీవ్రంగా కృషి చేశారు.
నితీశ్ కుమార్ మోదీని తిట్టారనే సెక్షన్ ఠాకూర్ పుస్తకంలో కీలకమైన భాగం, ఎందుకంటే అది ఠాకూర్ మోదీ పట్ల ఉన్న ద్వేషం ఎంత ఉందో నిరూపించింది. మోదీ పార్టీ అయిన బీజేపీకి ఇప్పటికీ మిత్రపక్షంగా సంకీర్ణ భాగస్వామిగా ఉన్న ఒక నాయకుడి అహాంకారపూరిత ప్రకటనను ఇందులో ఉంది.
మోదీ చేసిన పని ఏంటీ?
2013 లో నా గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రి నరేంద్ర మోదీ జీవిత చరిత్ర: ది మ్యాన్, ది టైమ్స్ లో మోదీ వర్సెస్ నితీశ్ ఎపిసోడ్ ను రౌండ్ అబాట్ పద్దతిలో పరిష్కరించారు.
రాజకీయ పార్టీలు, వాటి నాయకులు మోదీని అంగీకరించడం ప్రారంభించిన వేగాన్ని బట్టి చూస్తే, భవిష్యత్ లో ఆయన విమర్శలు, రాజకీయ వాగ్థానాలతో బిజీగా ఉంటారని నేను భావించాను. కానీ మోదీ చేతిలో ఎదురైన పరాజయం అసమ్మతిని చూడలేకపోవడం అతని వ్యక్తిగత లక్షణంగా మారింది.
ఠాకూర్ తో సంభాషణ జరిగిన నెల తరువాత నితీశ్ కుమార్ అప్పటికే 17 ఏళ్ల బీజేపీతో ఉన్న పొత్తును తెంచుకుని గవర్నర్ కు బీజేపీకి చెందిన 11 మంది మంత్రులను తొలగించమని కోరారు.
లౌకికవాదంపై చర్చ..
గోవాలో జరిగిన జాతీయ కార్యవర్గ సమావేశంలో బీజేపీ మోదీని ఎన్నికల ప్రచార కమిటీ చీఫ్ గా నియమించింది. ‘‘ఇది మోదీని ప్రధానమంత్రి అభ్యర్థిగా నామినేట్ చేయడానికి కేవలం ఒక ఆచారబద్దమైన ముందుమాట అనడంలో ఎలాంటి సందేహం లేదు’’ అని జేడీ(యూ) అధికారిక ప్రకటన విడుదల చేసింది. బీజేపీలోని అన్ని ప్రయత్నాలు ఈ ప్రక్రియలో జాగ్రత్త, మితవాదాన్ని నిరంకుశ ఆరాధన, ఆధిపత్య రాజకీయాలు చేస్తున్నాయని విమర్శించారు.
ఈ విభజన రాజకీయ పరిణామాల కాలక్రమాన్ని ప్రారంభించింది. ఒక ట్రాపెజీ కళకారుడిలా, నితీశ్ కుమార్ తన సొంత పార్టీని బీజేపీ- మోదీకి వ్యతిరేకంగా మార్చాడు. తరువాత ఆర్జేడీ పంచన చేరాడు. అప్పటికే లాలూ తన పట్టును నిలుపుకున్నారు.
మోదీ దేశ ప్రజల మనస్సులలో భయాన్ని సృష్టిస్తాడు అని నితీశ్ కుమార్ చేసిన ఆరోపణ. ఆయన మోదీని ఎగతాళి చేయడం ఇదే మొదటిసారి కాదు. 2011 లో బీజేపీ ప్రధానమంత్రి రేసులోకి మోదీ తన ప్రవేశాన్ని ప్రకటించారు.
తన సాధవ్నా మిషన్ సందర్భంగా, ఆయన ముస్లిం సూఫీ మతాధికారి నుంచి స్కల్ క్యాప్ ను తిరస్కరించాడు. నితీశ్ కుమార్ కు ఆ రాష్ట్రంలో ముస్లింల మద్దతు ఉంది.
దేశాన్ని పాలించాలనుకునే వ్యక్తికి అన్ని వర్గాలను సమానంగా చూసుకోవాలి, టోపి, తిలకం, రెండింటిని ధరించాలని నితీశ్ పేర్కొన్నాడు. 2009 ఎన్నికలలో కూడా మోదీ బీహార్ లో ప్రచారం చేయకూడదని నితీష్ కండిషన్ పెట్టాడు.
గుజరాత్ అల్లర్లు..
లూథియానాలో జరిగిన ఎన్నికల ర్యాలీలో తన మోదీ వేదికపైకి నడుచుకుంటూ వచ్చి, నితీష్ కుమార్ చేతిలో చేయి వేసి ఫోటోగ్రాఫర్ల కోసం చేతిని ఎత్తారు. ఇది వైరల్ అనే పదంతో పోల్చవచ్చు. కానీ దీన్ని భూతకాల ప్రభావంతో అన్వయించుకోవచ్చు.
కానీ 2002 లో జరిగిన గుజరాత్ అల్లర్ల తరువాత నితీశ్ లౌకికవాదం గురించి ఎక్కడ మాట్లాడలేదు. అప్పటీ బీజేపీ ప్రభుత్వంలో కేంద్ర బొగ్గు, గనుల శాఖామంత్రిగా ఉన్న రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్ రాజీనామా చేయగా, నితీశ్ కుమార్ రైల్వే మంత్రిగా కొనసాగారు.
దీనికి కారణం ఏంటో సులభంగా చెప్పవచ్చు. మార్చి 2000 లో బీహార్ సీఎంగా ఏడు రోజుల పాటు ఉన్న నితీశ్, బీజేపీతో ఉంటే తనకు లాభం ఉంటుందని భావించారు. 2005 లో చివరకు బీహార్ ముఖ్యమంత్రిగా పీఠం అధిష్టించారు. మోదీ గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రిగా కొనసాగడానికి ఆయన ఎటువంటి అభ్యంతరం వ్యక్తం చేయలేదు.
అధికారం మాత్రమే..
నితీశ్ కుమార్ తన వైఖరి అంతా అధికారం నిలుపుకోవడానికే. జూన్ 2013 లో బీజేపీతో విడిపోయిన తరువాత ఆయన లాలూతో చేతులు కలిసి 2015 లో అసెంబ్లీ ఎన్నికలకు ఆర్జేడీ, కాంగ్రెస్ లతో కలిసి కూటమిని ఏర్పాటు చేసి అధికారం ఏర్పాటు చేసుకున్నారు.
అయితే రెండు సంవత్సరాల తరువాత మరోసారి కూటమి నుంచి విడిపోయి బీజేపీతో చేతులు కలిపారు. 2022 లో మరోసారి బీజేపీ నుంచి విడిపోయి మహా ఘట్ బంధన్ లో చేరారు. ఎన్నికలకు ముందు మరోసారి విడిపోయి తరువాత బీజేపీతో చేతులు కలిపారు. లోక్ సభ ఎన్నికల్లో తన పార్టీకి 12 సీట్లు సాధించాడు.
అవకాశవాద రాజకీయాలు..
అధికారం కోసం లేదా సంపూర్ణ నియంత్రణ కోసం నితీశ్ కుమార్ పక్కగా అవకాశవాద రాజకీయాలకు తెరలేపారు. అందుకోసం తన వ్యక్తిగత సిద్దాంతాలను కూడా వదిలేశాడు.
2012 లో నా పుస్తకం కోసం మోదీని ఇంటర్వ్యూ చేశారు. బీజేపీకి మిత్రపక్షాలు తగ్గుతున్నాయని నేను మోదీని అడిగాను. కూటమి నుంచి నితీశ్ కుమార్ వస్తున్న బెదిరింపుల నేపథ్యంలో ఇది సంభవించింది.
సంకీర్ణయుగం శాశ్వతంగా కొనసాగుతుందా అని కూడా నేను అడిగాను. ఓటింగ్ ప్రక్రియను వేగవంతం చేస్తే ఇది పూర్తిగా సమసిపోతుందని చేశారు. అలాగే గవర్నర్ ఆమోదం కోసం అసెంబ్లీ పంపిన బిల్లుల గురించి కూడా ప్రశ్నించాను.
2014 లో మోదీ బీజేపీని సొంతంగా గెలిపించాడు. 1984 తరువాత దేశంలో మొదటిసారిగా ఈ ఘనత సాధించింది మోదీనే. మళ్లీ 2024 లో మరోసారి బీజేపీ సొంతంగా మెజారిటీ సాధించలేకపోయింది.
బీజేపీ గెలుపు అవకాశాలు..
నాతో జరిగిన సంభాషణలో కూడా మోదీ సంకీర్ణ కూటముల పట్ల చాలా నిర్లక్ష్యంగా వ్యవహరించారు. ‘‘మిత్రుల సంఖ్య బీజేపీ గెలుపు సామర్థ్యంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. బీజేపీతో జతకట్టడం ద్వారా తమ అవకాశాలు పెరుగుతాయనే మిత్రదేశాలు నమ్మకంగా ఉంటే, వారు వచ్చి బీజేపీలో చేరతారు’’
మోదీ ఎటువంటి అవమానాన్ని సహించడు. అవమానాన్ని ఎప్పటికి మర్చిపోలేని తత్వం అతనిది. ఒకప్పుడు నితీశ్ వైపు ఉన్న మొగ్గు, బీజేపీ అతి పెద్ద పార్టీగా ఆవిర్భవించిన తరువాత నితీశ్ కు రాజకీయ ప్రాధాన్యత తగ్గింది.
మోదీ దయపైనే..
సంఖ్యాపరంగా నితీశ్ ఇక నుంచి కోపంగా ఉండలేరు. ఎందుకుంటే జేడీ(యూ) తన మద్దతును ఉపసంహరించిప్పటికీ మిత్రపక్షాల మద్దతుతో అధికారం నిలుపుకోగలరు. ఆయన పార్టీ రాష్ట్రంలోనే సింగల్ లార్జెస్ట్ పార్టీ. ఈ మిత్రపక్షం ఇకపై ఆయన దయతోనే పదవిలో కొనసాగుతుంది. నితీశ్ కుమార్ భవిష్యత్ ఎలా ఉంటుందో వేచి చూడాలి.
‘‘ఏదో ఒకరోజు త్వరలో వ్యక్తులు ఈ పేజీలలో గొప్ప వ్యక్తులుగా లేదా తక్కువవారు అవుతారు.’’ అని ఠాకూర్ తన పుస్తకంలో అభిప్రాయపడ్డారు.
( ది ఫెడరల్ అన్ని వైపులా నుంచి అభిప్రాయాలను గౌరవిస్తుంది. వ్యాసంలోని సమాచారం, ఆలోచనలు, అభిప్రాయాలు రచయితవి. అవి ఫెడరల్ అభిప్రాయాలను తప్పనిసరిగా ప్రతిబింబిచవు)
Next Story