బ్యాంకుల్లో క్షీణిస్తున్న డిపాజిట్లు.. ఆర్బీఐ గవర్నర్ ఆందోళన.. కారణం ?

కింద ఉన్న పట్టికలో, 10 త్రైమాసికాల డిపాజిట్ వృద్ధి- క్రెడిట్ వృద్ధి వివరాలను ఒకసారి గమనించండి. గడచిన 10 త్రైమాసికాలలో, తొమ్మిది త్రైమాసికాల్లో క్రెడిట్ వృద్ధి శాతం కంటే డిపాజిట్ వృద్ధి శాతం తక్కువగా ఉంది. ఇది బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థకు ఆరోగ్యకరమైన సంకేతం కాదు.

కొంతకాలంగా క్రెడిట్ వృద్ధిలో కంటే డిపాజిట్ వృద్ధి తక్కువగా ఉండటంపై ఆర్బీఐ గవర్నర్ శక్తికాంతదాస్ ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. ఇది నిర్మాణాత్మక లిక్విడిటీ సమస్యలపై బ్యాంకుల పనితీరును బహిర్గతం చేసిందని అన్నారు. బ్యాంకు డిపాజిట్ల నుంచి మ్యూచువల్ ఫండ్‌లకు కస్టమర్ ప్రాధాన్యత మారిందని ఆయన తెలిపారు.

"గృహస్థులు తమ పొదుపులను బ్యాంకులకు బదులుగా మ్యూచువల్ ఫండ్స్, ఇన్సూరెన్స్ ఫండ్స్, పెన్షన్ ఫండ్స్‌కు ఎక్కువగా కేటాయిస్తున్నారు" అని ఆయన చెప్పారు.

"బ్యాంకుల వంతుగా, స్వల్పకాలిక రుణాలు.. డిపాజిట్ల సర్టిఫికేట్‌పై ఆధారపడటం ద్వారా క్రెడిట్ డిపాజిట్ గ్యాప్‌ను పూరించడానికి ప్రయత్నించాయి. ఇది వడ్డీ రేటు కదలికలపై వారి ఒత్తిడిని పెంచుతుంది. అలాగే లిక్విడిటీ నిర్వహణకు సవాళ్లను కలిగిస్తుంది," అన్నారాయన. ఏదైనా స్ట్రక్చరల్ లిక్విడిటీ సమస్య ఎదురయితే మొత్తం బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థను కుప్పకూల్చవచ్చు. అందుకే RBI గవర్నర్ వ్యాఖ్యలపై తీవ్రంగా దృష్టి పెట్టాల్సిన అవసరం ఉంది.

బ్యాంకులు తాము ఎదుర్కొంటున్న ఇబ్బందులను పరిష్కరించడానికి కేంద్ర బడ్జెట్ నుంచి కొన్ని చర్యలను ఆశించాయి. డిపాజిటర్లు అనేక సందర్భాల్లో బ్యాంకుల నుంచి వారి నిజమైన వడ్డీ ప్రతికూలంగా ఉన్నందున బడ్జెట్ నుంచి కొన్ని ప్రోత్సాహకాలను ఆశించారు.

పొదుపు ఖాతాల నుంచి వచ్చే వడ్డీపై పన్ను మినహాయింపు మొత్తాన్ని రూ.25,000కు పెంచే ప్రతిపాదనను ప్రభుత్వం అంచనా వేస్తున్నట్లు గతంలో వార్తలు వచ్చాయి. ఆర్థిక శాఖ కీలక అధికారులతో జరిగిన సమావేశంలో బ్యాంకులు ఈ మేరకు సూచన చేసినట్లు తెలుస్తోంది. కానీ బ్యాంకుల డిపాజిట్ వృద్ధి పడిపోవడం, డిపాజిటర్లను ప్రోత్సహించడం వంటి సమస్యను పరిష్కరించడానికి ఏ చర్యలు ప్రతిపాదించలేదు. ఇది బ్యాంకర్లపై నిరుత్సాహపరిచిందనే చెప్పాలి.

ఏదైనా పెట్టుబడికి, పెట్టుబడిపై రాబడి (RoI) ఒక ప్రధాన అంశం. స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా వారి పొదుపు ఖాతాలపై సంవత్సరానికి 2.7 శాతం వడ్డీని చెల్లిస్తుంది. చాలా బ్యాంకులు తమ పొదుపు ఖాతాలపై దాదాపు 3 వడ్డీని అందిస్తున్నాయి. RBI డేటా ప్రకారం, షెడ్యూల్డ్ కమర్షియల్ బ్యాంకుల రూపాయి టర్మ్ డిపాజిట్లపై వెయిటెడ్ సగటు దేశీయ టర్మ్ డిపాజిట్ రేటు (WADTDR) ఏప్రిల్ 2024లో 6.91 శాతంగా ఉంది.

ఏప్రిల్ 2024లో వినియోగదారుల ధరల సూచిక (CPI)తో కొలవబడిన భారతదేశ రిటైల్ ద్రవ్యోల్బణం 4.83 శాతంగా ఉంది. అంటే సేవింగ్స్ బ్యాంక్ డిపాజిటర్లు చాలా బ్యాంకుల నుంచి 1.83 శాతం నిజమైన ప్రతికూల వడ్డీని పొందాలి.

అలాగే టర్మ్ డిపాజిటర్ల వాస్తవ వడ్డీ (6.91-4.83) 2.08 శాతం. ఈ వడ్డీ ఆదాయం అత్యధిక బ్రాకెట్‌లో 30 శాతం వరకు ఆదాయపు పన్ను ప్రభుత్వానికి చెల్లించాలి. డిపాజిటర్లు తమ నిధులను బ్యాంకుల వద్ద నగదు రూపంలో జమచేస్తే ఎలాంటి ప్రోత్సాహం లేదని పై గణాంకాలు చూపిస్తున్నాయి.

ఆలస్యంగానైనా, ఎక్కువ మంది ప్రజలు ఈక్విటీ మార్కెట్ వైపు ఆకర్షితులవుతున్నారు. ఈక్విటీ పెట్టుబడి కూడా ముఖ్యమైనది అయినప్పటికీ, అది బ్యాంకింగ్ నిర్మాణాన్ని క్షీణింపజేసే ఖర్చుతో ఉండదు. మన ఆర్థిక వ్యవస్థ అంతా బ్యాంకింగ్ ఆధారితమైనది. ఇది మన ప్రజలకు మరింత అనుకూలంగా ఉంటుంది, ఎందుకంటే వారిలో చాలా మందికి వివిధ ఆర్థిక ఉత్పత్తులు, ప్రమాద కారకాల గురించి సరిగా అవగాహన లేదు.

నిఫ్టీ స్టాక్ మార్కెట్ ఇండెక్స్ ఒక సంవత్సరం రాబడిని 25.81 శాతం, రెండేళ్ల రాబడి 49.94 శాతం, మూడేళ్ల రాబడిని 54.63 శాతం అందించింది. ఇది బ్యాంకు డిపాజిట్ల నుంచి ఈక్విటీ మార్కెట్‌కు మారడానికి పెట్టుబడిదారులను ఆకర్షిస్తుంది. అలాగే, బంగారం ఒక సంవత్సరం రాబడిని 23.7 శాతం గా ఉంది. వీటితో పోలిస్తే బ్యాంకులు నగదు డిపాజిట్లపై ఇచ్చే వడ్డీ ఏ మూలకు సరిపోతుంది. పైగా వచ్చేదానిపై ప్రభుత్వానికి ట్యాక్స్ కట్టాలి.

వీరిలో చాలా మందికి స్టాక్ ఈక్విటీ ఇన్వెస్ట్‌మెంట్‌లలో రిస్క్ కారకాలు అర్థం కాలేదు. ఆపరేషన్‌లో 'రీసెన్సీ బయాస్' లేదా లభ్యత పక్షపాతం ఉన్నట్లు కనిపిస్తోంది. రీసెన్సీ బయాస్ లేదా లభ్యత పక్షపాతం అనేది ప్రవర్తనా ఆర్థిక శాస్త్రంలో గుర్తించబడిన ఒక తరహ లోపం, దీని ద్వారా ఇటీవలి సంఘటనలు త్వరలో మళ్లీ జరుగుతాయని ప్రజలు తప్పుగా విశ్వసిస్తారు.

ఆర్థిక వ్యవస్థ దీర్ఘకాలిక వృద్ధిని కొనసాగించడానికి, గృహ పొదుపులు ముఖ్యమైనవి. దేశీయ పొదుపుకు తగిన ప్రోత్సాహం ఉండాలి. కానీ మినిస్ట్రీ ఆఫ్ స్టాటిస్టిక్స్ అండ్ ప్రోగ్రామ్ ఇంప్లిమెంటేషన్ (MoSPI) విడుదల చేసిన నేషనల్ అకౌంట్ స్టాటిస్టిక్స్ 2024 డేటా వరుసగా మూడోసారి గృహ పొదుపు తగ్గిందని చూపిస్తుంది. ఈ డేటా ప్రకారం, నికర గృహ పొదుపులు రూ. 14.16 లక్షల కోట్లకు తగ్గాయి. ఇది గడచిన మూడేళ్లలో పొదుపుల కంటే 9 లక్షల కోట్ల కంటే తక్కువ మొత్తం.

డిపాజిట్ వృద్ధి క్రెడిట్ వృద్ధితో సరిపోలనప్పుడు, ఇది బ్యాంకులకు ఆస్తి-బాధ్యత అసమతుల్యతను సృష్టిస్తుంది, తర్వాత అవి విస్తృతంగా రుణాలు తీసుకోవలసి వస్తుంది. ఇది వడ్డీ రేట్లను పెంచుతుంది. RBI గవర్నర్ హెచ్చరించినట్లుగా, ఇది నిర్మాణాత్మక లిక్విడిటీ సమస్యలకు దారితీయవచ్చు.

కార్పొరేట్‌లు తమ వర్కింగ్ క్యాపిటల్ ఫైనాన్స్ కోసం బ్యాంకులపై ఆధారపడతారు. వ్యక్తులు తమ వ్యక్తిగత రుణాలు, గృహ రుణాలు, వాహన రుణాలు మొదలైన వాటి కోసం బ్యాంకులపై ఆధారపడతారు. వ్యవసాయ రుణం కూడా ఒక ప్రధాన విభాగం. బ్యాంకుల డిపాజిట్ వృద్ధి శాతం క్రెడిట్ వృద్ధి శాతంతో సరిపోలకపోతే ఈ రుణగ్రహీతలు క్రెడిట్ రేషన్, అధిక వడ్డీ రేట్లను ఎదుర్కొంటారు.

ప్రభుత్వ రుణాలు బ్యాంకులు ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలలో పెట్టుబడిపై ఆధారపడి ఉంటాయి. బ్యాంకులు తమ డిపాజిట్లలో 19 శాతాన్ని ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలలో స్టాట్యుటరీ లిక్విడిటీ రేషియో కింద ఉంచుతాయి. డిపాజిట్ వృద్ధి రేటులో ఏదైనా తగ్గింపు ప్రభుత్వ రుణాలపై ప్రభావం చూపుతుంది. మార్కెట్‌లో వడ్డీ రేట్లను పెంచుతుంది.

జూన్ 14, 2024 నాటికి బ్యాంకు డిపాజిట్లు రూ. 2,13,58,531 కోట్లు కాగా, SLR రూ. 38,44,536 కోట్లకు చేరుకుంది. మార్చి 31, 2024 నాటికి రూ. 187.35 లక్షల కోట్లుగా అంచనా వేయబడిన ప్రస్తుత మారకపు రేటుతో సహా కేంద్ర ప్రభుత్వ రుణ/బాధ్యతలను పరిగణనలోకి తీసుకున్నప్పుడు, బ్యాంకు డిపాజిట్ల ప్రాముఖ్యతను మనం అర్థం చేసుకోవచ్చు.

కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ బడ్జెట్ ప్రతిపాదనలను మళ్లీ పున: సమీక్షించవచ్చు. వడ్డీ ఆదాయానికి అవసరమైన పన్ను మినహాయింపులతో బ్యాంక్ డిపాజిటర్లకు మెరుగైన వాస్తవ రాబడిని అందించవచ్చు. మ్యూచువల్ ఫండ్ పథకాల పంపిణీ, బీమా పథకాలు వంటి బ్యాంకింగేతర కార్యకలాపాలు చేయకుండా బ్యాంకులు నిషేధించబడవచ్చు, ఎందుకంటే ఈ పథకాలు బ్యాంకుల ఆర్థిక మధ్యవర్తి పాత్రకు హానికరం.

రుణాల నిర్వహణ కోసం బ్యాంకుల వద్ద మరిన్ని నిధులను అందుబాటులో ఉంచడానికి RBI రిజర్వ్ నిష్పత్తులతో (నగదు నిల్వల నిష్పత్తి మరియు చట్టబద్ధమైన ద్రవ్య నిష్పత్తి) టింకర్ చేయవచ్చు.