గిడుగు వ్యవహారిక తెలుగు భాషోద్యమ పితామహుడు ఎలా అయ్యాడు?

డా. గుర్రం అశోక్

ఆగస్టు 29 రోజును తెలుగు భాషా దినోత్సవంగా జరుపుకుంటున్నాం అంటే గిడుగు వెంకట రామమూర్తి (1863 ఆగష్టు 29 - 1940 జనవరి 22) గారి జయంతి సందర్భంగా వారి సేవలను స్మరించుకోవడమే. ఈ సందర్భంగా, తెలుగు భాషను సామాన్యులకు అందుబాటులోకి తెచ్చి, ఆధునిక రూపం ఇచ్చిన మహనీయుడు గిడుగు వెంకట రామమూర్తి. ఆయన తెలుగు భాషలో వ్యవహారిక భాష (సామాన్యులు మాట్లాడే వాడుక భాష)ను ప్రోత్సహించి, గ్రాంథిక భాష (పండితుల భాష)కు వ్యతిరేకంగా పోరాడిన భాషా సంస్కర్త. ఆయన జన్మదినాన్ని తెలుగు భాషా దినోత్సవంగా జరుపుకోవడం ఆయన సేవలకు నిదర్శనం.

ఆయన నేపథ్యం

గిడుగు వెంకట రామమూర్తి 1863 ఆగస్టు 29న శ్రీకాకుళం జిల్లాలోని పార్వతలపేట (ప్రస్తుతం ఆంధ్రప్రదేశ్-ఒడిశా సరిహద్దు వద్ద వంశధారా నది ఒడ్డున)లో జన్మించారు. ఆయన తండ్రి వీరరాజు రెవెన్యూ ఇన్‌స్పెక్టర్‌గా పనిచేసేవారు. రామమూర్తికి 12 ఏళ్ల వయసులో తండ్రి మరణించడంతో ఆర్థిక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొన్నారు. అక్క సహాయంతో ప్రైవేటుగా చదువుకుని మెట్రిక్యులేషన్ పూర్తి చేశారు. ఆయన జీవితం పోరాటాలతో నిండినది. చిన్నతనంలోనే తల్లిదండ్రులను కోల్పోయి, స్వయం కృషితో ముందుకు వచ్చారు. ఆయన బహుభాషా పండితులు. తెలుగు, సంస్కృతం, ప్రాకృతం వంటి భాషలు, శాసనాలు (రాతి రాళ్లపై శాసనాలు) అధ్యయనం చేశారు. విజయనగరం మహారాజా గ్రంథాలయం నుంచి పుస్తకాలు తెప్పించి భాషల ఫిలాసఫీని అర్థం చేసుకున్నారు. ఆయన జీవితం సామాన్యులకు స్ఫూర్తి. పేదరికం, ఇబ్బందులు ఎదురైనా, భాషా సేవకు అంకితమయ్యారు. ఆయనను 'పిడుగు' అని పిలిచేవారు, ఎందుకంటే ఆయన మాటలు పిడుగుల్లా ప్రభావం చూపేవి. ఆయన జీవితం తెలుగు భాషా ప్రేమికులకు ఒక పాఠం గా నిలుస్తుంది. ఎందుకనగా ఆయన ఎన్ని కస్టాలు వచ్చినా జన హితమైన లక్ష్యం వైపు మాత్రమే నడిచాడు అని నిరూపించాడు.

ఆయన ఉద్యోగ జీవితం

రామమూర్తి గారు పార్లకిమిడి గజపతి మహారాజా హైస్కూల్‌లో 55 సంవత్సరాల పాటు ఉపాధ్యాయుడిగా పనిచేశారు. ఇక్కడే ఆయన భాషా సంస్కరణలు ప్రారంభించారు. ఉపాధ్యాయుడిగా మాత్రమే కాకుండా, భాషా పరిశోధకుడిగా, చరిత్రకారుడిగా, సామాజిక సంస్కర్తగా పనిచేశారు. ఆయన పని ముఖ్యంగా గిరిజన భాషలపై కేంద్రీకృతమైంది. శ్రీకాకుళం ఏజెన్సీ ప్రాంతంలోని సవర (సోరా) తెగ భాషపై పరిశోధన చేశారు. మలేరియా నిర్మూలనకు క్వినైన్ ఉపయోగించి చెవుడు అయినా, అడవుల్లోకి వెళ్లి సవర భాషకు లిపి, నిఘంటువు, వ్యాకరణం రూపొందించారు. ఆయన ఉద్యోగం కేవలం బోధన మాత్రమే కాదు, భాషలను సంరక్షించడం, సామాన్యులకు అందుబాటులోకి తీసుకురావడం. ఆయన పని గిరిజన సమాజానికి ఎంతో సహాయకరంగా ఉంది. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఆయన సేవలకు 'రావు సాహెబ్' బిరుదు, 1933లో 'కైసర్-ఇ-హింద్' మెడల్ ఇచ్చింది. ఆయన ఉద్యోగ జీవితం ఒక ఉదాహరణ ఎందుకంటే ఉపాధ్యాయుడు కేవలం పాఠాలు చెప్పేవాడు మాత్రమే కాదు, సమాజాన్ని మార్చేవాడు.

వ్యవహారిక భాషా ఉద్యమంలో ఆయన పాత్ర

అప్పటి తెలుగు సాహిత్యం, విద్య గ్రాంథిక భాషలో ఉండేవి. ఇది సంస్కృత బహుళమైన పండితుల భాష, సామాన్యులకు అర్థం కాదు. రామమూర్తి గారు వ్యవహారిక భాషను (సామాన్యుల మాటల భాష) సాహిత్యం, విద్యలో ఉపయోగించాలని పోరాడారు. 1910-1914 మధ్యలో పండితులతో వివాదాలు ఎదుర్కొన్నారు. ఆయన వ్యాసాలు, ప్రసంగాలు, సతీరాలు, కథలతో గ్రాంథిక భాష లోపాలను ఎత్తి చూపారు. కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు గారు 'వర్తమాన వ్యవహారికాంధ్ర భాషా పరివర్తక సమాజం' స్థాపించి మద్దతు ఇచ్చారు. 1924లో ఆంధ్ర సాహిత్య పరిషత్ వ్యతిరేకతను ఉపసంహరించింది. 1933లో అభినవాంధ్ర కవి పండితసభ వ్యవహారిక భాషను బోధనా మాధ్యమంగా అంగీకరించింది. 1936లో ఒక జర్నల్, 1937లో తాపి ధర్మారావు పత్రిక వ్యవహారిక భాషలో ప్రచురించారు. చివరికి ప్రభుత్వం, విశ్వవిద్యాలయాలు వ్యవహారిక భాషను అంగీకరించాయి. ఆయన 'తెలుగు' అనే మాసపత్రికను ప్రారంభించి, ఉద్యమాన్ని ప్రచారం చేశారు. ఆయన పాత్ర భాషా ఉద్యమంలో కీలకం – ఇది తెలుగు భాషను సామాన్యులకు దగ్గర చేసింది. ఆయన లేకపోతే, తెలుగు ఇప్పటికీ పండితుల భాషగానే మిగిలిపోయేది.

ఆయన రచనలు

రామమూర్తి గారి సహకారాలు తెలుగు మాత్రమే కాదు, గిరిజన భాషలకు కూడా. సవర భాషకు లిపి రూపొందించి, 'సోరా-ఇంగ్లీష్ డిక్షనరీ' (1938), 'సవర పాటలు', 'ఎ మాన్యువల్ ఆఫ్ ది సో:రా (ఆర్ సవర) లాంగ్వేజ్' (1931) రాశారు. తెలుగులో 'బాలకవిశరణ్యం', 'గద్య చింతామణి', 'ఆంధ్ర పండిత భిషక్కుల భాషా భేషజం', 'వ్యాసావళి', 'కళింగ చరిత్ర' మొదలైనవి రచించారు. ఇవి వ్యవహారిక భాషను ఉదాహరణగా చూపేవి. ఆయన సహకారాలు భాషలను సంరక్షించడం, సులభీకరించడం. గ్రాంథిక భాషను సరళీకరించి, సాహిత్యాన్ని సామాన్యులకు అందుబాటులోకి తెచ్చారు. ఆయన రచనలు భాషా సంస్కరణకు మానిఫెస్టోలు. ఇవి ఇప్పటికీ భాషా అధ్యయనకారులకు మార్గదర్శకాలు. ఆయన సహకారాలు గిరిజన సమాజాన్ని బలోపేతం చేశాయి, భాషలను మరచిపోకుండా చేశాయి.

సమకాలీన సమాజానికి ఒక దిక్సూచి

ఈ రోజు కేంద్ర రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు మాతృ భాషలో విద్యబోదన కోసం ఎంతగానో ప్రయత్నిస్తూనే ఉన్నాయి. కాని బ్రిటిష్ పాలన కాలంలోనే గిడుగు రామమూర్తి గారి ఉద్యమం తెలుగు సాహిత్యాన్ని, విద్యను సామాన్యులకు అందుబాటులోకి తెచ్చింది. ఇప్పుడు వ్యవహారిక భాషే బోధనా మాధ్యమం, పరీక్షలు, థీసిస్‌లు. ఆయన జయంతిని తెలుగు భాషా దినోత్సవంగా జరుపుకోవడం ఆయన సేవలకు గుర్తింపు. సమకాలీన సమాజంలో, డిజిటల్ యుగంలో భాషలు మరుగున పడుతున్నాయి. ఆయన స్ఫూర్తి భాషలను సంరక్షించడానికి, సామాన్యులకు అందుబాటులో ఉంచడానికి సహాయపడుతుంది. గిరిజన భాషలపై ఆయన పని ఇప్పటి సాంస్కృతిక సంరక్షణ కార్యక్రమాలకు మార్గదర్శకం. ఆయన 1940లో మరణించారు, కానీ ఆయన ఆలోచనలు జీవించి ఉన్నాయి. ఈ తెలుగు భాషా దినోత్సవంలో ఆయనను స్మరించుకుని, మన భాషను ప్రేమిద్దాం, సంరక్షిద్దాం. ఆయన స్ఫూర్తి ఈనాటి తరాలకు మార్గదర్శకం. భాష సమాజన్ని ఏకం చేస్తుందే తప్ప విభజించదు. వాడుక భాషను గౌరవించి ప్రజలకు సేవ చేయల్సిన దిశ గా ప్రభుత్వ మరియు ప్రైవేట్ వ్యవస్థలు అడుగులు వేయాలని ఆశిద్దాం.

(గమనిక: వ్యాసంలోని వ్యక్తపరిచిన భావాలు రచయిత వ్యక్తిగతం మాత్రమే తప్ప గీతం యూనివర్సిటివి కాదు).

- డా. గుర్రం అశోక్, అసిస్టంట్ ప్రొఫెసర్, డిపార్ట్ మెంట్ ఆఫ్ పొలిటికల్ సైన్స్, గీతం యూనివర్సిటి, హైదరాబాద్.