వాతావరణ రహస్యాలపై పరిశోధనలు
ఏపీలోని గోదావరి జిల్లాలు, కృష్ణా, గుంటూరు, ప్రకాశం, కర్నూలు, చిత్తూరు, అనంతపురం, నెల్లూరు, శ్రీకాకుళం, విజయనగరం, కడప, విశాఖపట్నం జిల్లాల్లో శకలాలు పడే అవకాశం.
ఆకాశాన్ని తాకి, వాతావరణ రహస్యాలను తెలుసుకోవాలనే శాస్త్రవేత్తల కలలు.. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో పడిపోతున్న రంగుల ప్యారాషూట్లు ఇబ్బంది కలిగిస్తున్నాయా? టాటా ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫండమెంటల్ రీసెర్చ్ (టీఐఎఫ్‌ఆర్), అణు శక్తి శాఖ, భారత అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ (ఐఎస్‌ఆర్‌ఓ)ల సంయుక్త ఆధ్వర్యంలో 2025 డిసెంబర్ 31 వరకు హైదరాబాద్‌లో జరుగుతున్న శాస్త్రీయ బెలూన్ ప్రయోగాలు ఇప్పుడు చర్చనీయాంశం.
ఈసీఐఎల్ ప్రాంతంలోని టీఐఎఫ్‌ఆర్ బెలూన్ ప్రయోగ కేంద్రం నుంచి రాత్రి 8 గంటల నుంచి ఉదయం 6:30 గంటల మధ్య హైడ్రోజన్ వాయువుతో నింపి వదులుతున్న ఈ బెలూన్లు, 30-42 కి.మీ. ఎత్తులకు చేరి వాతావరణ, ఖగోళ శాస్త్ర పరిశోధనలు చేస్తాయి. కానీ, పాలిథిన్ పదార్థంతో తయారైన 50-85 మీ. వ్యాసం బెలూన్లు, ప్రయోగాల తర్వాత గాలి దిశ బట్టి 200-350 కి.మీ. దూరంలో పడిపోతాయి.
విశాఖపట్నం, హైదరాబాద్, షోలాపూర్ ప్రాంతాల్లో ఈ పరిధి వ్యాపించే అవకాశం ఉందని టీఐఎఫ్‌ఆర్ సైంటిస్టు డాక్టర్ టి వెంకటేశ్వరరావు సోమవారం ప్రకటించారు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని తూర్పు, పశ్చిమ గోదావరి, కృష్ణా, గుంటూరు, ప్రకాశం, కర్నూలు, చిత్తూరు, అనంతపురం, ఎస్‌పీఎస్‌ఆర్ నెల్లూరు, శ్రీకాకుళం, విజయనగరం, వైఎస్‌ఆర్ కడప, విశాఖపట్నం జిల్లాల్లో పడవచ్చని హెచ్చరించారు.
ఈ ప్రయోగాలు భారతీయ శాస్త్రీయ పరిశోధనకు మైలురాయి కావచ్చు. కానీ పరికరాలు సున్నితమైనవి కావడంతో ప్రజలు తాకకుండా, పగులగొట్టకుండా సమీప పోలీస్ స్టేషన్, పోస్టాఫీస్ లేదా జిల్లా అధికారులకు సమాచారం ఇవ్వాలని డాక్టర్ రావు పిలుపునిచ్చారు. సమాచారం ఆధారంగా శాస్త్రవేత్తలు సేకరిస్తారు, తగిన బహుమతి (రూ.500-3,000 వరకు) మరియు ప్రయాణ ఖర్చులు చెల్లిస్తారు. అయితే పరికరాలు తెరవడం లేదా పాడు చేయడం వల్ల బహుమతి ఇవ్వరని స్పష్టం చేశారు. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ప్రచారం చేయాలని కోరారు. ఈ ప్రకటన శాస్త్రీయ ఉత్సాహాన్ని మాత్రమే కాకుండా, పర్యావరణ, భద్రతా అంశాలపై కూడా చర్చలు రేకెత్తించింది.
శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయాలు
ఈ ప్రయోగాలపై శాస్త్రీయ వర్గాల్లో మిశ్రమ స్పందనలు. ఒక్కోటి భవిష్యత్ పరిశోధనకు మార్గం సుగమం చేస్తుందని, మరోక్కటి పర్యావరణ ప్రభావాలు, ప్రజా భద్రతపై ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నాయి. టీఐఎఫ్‌ఆర్, ఐఎస్‌ఆర్‌ఓలతో సంబంధం ఉన్న ఇద్దరు ప్రముఖ శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయాలు తెలుసుకుందాం.
డాక్టర్ ఎస్ విజయ భాస్కరరావు, టీఐఎఫ్‌ఆర్ బెలూన్ ఫెసిలిటీ సీనియర్ సైంటిస్ట్
"ఈ ప్రయోగాలు భారతీయ ఖగోళ శాస్త్రానికి విప్లవాత్మకం. 30-42 కి.మీ. ఎత్తుల్లో కాస్మిక్ రేస్, వాతావరణ మార్పులు అధ్యయనం చేయడం ద్వారా చంద్రయాన్-3 లాంటి మిషన్లకు డేటా అందిస్తాయి అని టీఐఎఫ్‌ఆర్ బెలూన్ ఫెసిలిటీ సీనియర్ సైంటిస్ట్ డాక్టర్ ఎస్ విజయ భాస్కరరావు తెలిపారు. హైదరాబాద్‌లోని ఈ కేంద్రం 500+ ప్రయోగాలు నిర్వహించింది. ఇది ఐఎస్‌ఆర్‌ఓతో సహకారంతో మరింత శక్తివంతమవుతోంది. ప్రజల సహకారం లేకుండా ఈ పరిశోధనలు పూర్తి కావు. వారిని భాగస్వాములుగా చూడాలి." అని అన్నారు.
డాక్టర్ ప్రియా శర్మ, ఐఎస్‌ఆర్‌ఓ అట్మాస్ఫెరిక్ సైన్సెస్ డివిజన్ హెడ్
"పాలిథిన్ బెలూన్లు హైడ్రోజన్ వాడటం పర్యావరణానికి ఆందోళనకరం. ఈ ప్రయోగాలు మే-ఏప్రిల్ మధ్య ఎక్కువగా జరిగినప్పుడు కూడా కొన్ని బెలూన్లు రెసిడెన్షియల్ ప్రాంతాల్లో పడిపోయి ఇబ్బందులు కలిగించాయి అని ఐఎస్‌ఆర్‌ఓ అట్మాస్ఫెరిక్ సైన్సెస్ డివిజన్ హెడ్ డాక్టర్ ప్రియా శర్మ అన్నారు. ఉదాహరణకు షోలాపూర్‌లో 1.5 టన్ పేలోడ్ క్రాష్. డిసెంబర్ వరకు విస్తరించడం వల్ల గ్రామీణ ఏపీ, తెలంగాణలో ప్రచారం తప్పనిసరి. బహుమతి పథకం మంచిదే, కానీ ఎకో-ఫ్రెండ్లీ మెటీరియల్స్‌కు మారాలి. ఇది శాస్త్రం మాత్రమే కాదు, సుస్థిరత కూడా." అని అన్నారు.
ప్రయోజనాలు, సవాళ్లు, భవిష్యత్
టీఐఎఫ్‌ఆర్ బెలూన్ ఫెసిలిటీ, 1969లో స్థాపింకలనుంచి 500+ ప్రయోగాలు నిర్వహించి, భారతీయ అంతరిక్ష పరిశోధనకు ఆధారభూతం. ఈ ప్రయోగాలు కాస్మిక్ రేస్ అధ్యయనం, వాతావరణ మార్పులు, క్వాంటమ్ కమ్యూనికేషన్ వంటి రంగాల్లో డేటా సేకరణకు సహాయపడతాయి. ఐఎస్‌ఆర్‌ఓతో సహకారం చంద్రయాన్-3 లాంటి మిషన్లకు గ్రావిటీ కాంపెన్సేషన్ టెస్టులకు ఉపయోగపడుతుంది. అయితే పాలిథిన్ బెలూన్లు పర్యావరణానికి ముప్పు, హైడ్రోజన్ లీకేజ్, ప్లాస్టిక్ వేస్ట్ ప్రాబ్లమ్స్ ఉంటున్నాయి.
ప్రభుత్వం బహుమతి పథకం (రూ.500-3,000) ద్వారా ప్రజల సహకారాన్ని పెంచుతోంది, కానీ విస్తృత ప్రచారం, రియల్-టైమ్ ట్రాకింగ్ యాప్‌లు అవసరం. భవిష్యత్తులో బయో-డిగ్రేడబుల్ మెటీరియల్స్ వాడటం, AI బేస్డ్ ప్రెడిక్షన్ మోడల్స్‌తో ల్యాండింగ్ ప్రాంతాలను మెరుగుపరచడం ద్వారా ఈ ప్రయోగాలు మరింత సుస్థిరంగా మారతాయి. డాక్టర్ వెంకటేశ్వరరావు ప్రకటన శాస్త్రీయ ఉత్సాహాన్ని ప్రజల మధ్య వ్యాప్తి చేస్తే, ఇది భారతదేశ అంతరిక్ష పరిశోధనకు కొత్త అధ్యాయాన్ని రాస్తుంది. కానీ, పర్యావరణ బాధ్యత మరవ కూడదు. ఆకాశ పరిశోధన భూమి భద్రతను కాపాడాలి.