ఏపీలో ‘ఉపాధిహామీ’ కోల్పోయిన 15.92 లక్షల మంది
ఎంజీఎన్‌ఆర్‌ఈజీఎస్ పథకంలో ఉపాధి పొందుతున్న వారిని బోగస్ జాబ్ కార్డుల పేరుతో ఏపీలో తొలగించారు. eKYC తప్పనిసరి అని ప్రభుత్వం చెబుతోంది.
మహాత్మా గాంధీ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ పథకం (ఎంజీఎన్‌ఆర్‌ఈజీఎస్) అమలులో బోగస్ జాబ్ కార్డుల సంక్షోభం ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో వెలుగులోకి వచ్చింది. 2025-26 ఆర్థిక సంవత్సరంలో eKYC (ఎలక్ట్రానిక్ నౌ యుర్ కస్టమర్) తప్పనిసరి చేయడంతో, మొత్తం 27 లక్షల జాబ్ కార్డులు డిలీట్ అయ్యాయి. ఇందులో ఏపీకి 15.92 లక్షలు మాత్రమే. ఇది గత ఆరు నెలల్లో (ఏప్రి-సెప్టెంబర్) 15.2 లక్షల డిలీషన్లకు దాదాపు రెట్టింపు. ఈ డిలీషన్లు బోగస్ కార్డులు, మరణించినవారి లేదా వలసలు వెళ్లినవారి జాబ్ కార్డులు కావచ్చని ప్రభుత్వం అంచనా. కానీ లిబ్‌టెక్ ఇండియా వంటి సంస్థలు దీన్ని 'అసాధారణమైన'గా, గ్రామీణ పేదలను డినై చేయడానికి కుట్రగా విమర్శిస్తున్నాయి.
బోగస్ కార్డులు ఎలా వెలుగులోకి వచ్చాయి?
కేంద్ర గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ 2025-26లో eKYCను తప్పనిసరి చేసింది. ఇది ఆధార్, మొబైల్ నంబర్ లింకింగ్‌తో జాబ్ కార్డు ధారాకర్తలను ధృవీకరించడానికి. ఏపీలో eKYC పూర్తి చేసుకున్నవారు 78.4% – దేశంలో అత్యధికం. ఇది తమిళనాడు (67.6%), చత్తీస్‌గఢ్ (66.6%) కంటే ఎక్కువ. ఫలితంగా అక్టోబర్ 10 నుంచి నవంబర్ 14 వరకు 15.92 లక్షల జాబ్ కార్డులు డిలీట్ అయ్యాయి. మొత్తం డిలీషన్లు 27 లక్షలు. కానీ కొత్త రిజిస్ట్రేషన్లు కేవలం 10.5 లక్షలు మాత్రమే.
ప్రభుత్వం ప్రకారం ఈ డిలీట్లు బోగస్ కార్డులు (మరణించినవారి, డూప్లికేట్లు, వలసల వెళ్లినవారి). గ్రామ పంచాయతీల్లో డోర్-టు-డోర్ సర్వేలు, సోషల్ ఆడిట్‌ల ద్వారా గుర్తించారు. కానీ లిబ్‌టెక్ రిపోర్ట్ ప్రకారం ఈ డిలీషన్లు ఉపాధి అవకాశాలను కోల్పోయేలా చేస్తున్నాయి. ఏపీలో మొదటి ఆరు నెలల్లో (ఏప్రి-సెప్టెంబర్) ఉపాధి రోజులు 47.6 శాతం తగ్గాయి. ఇంటీజీఎస్ పెరిగినా (95.75 లక్షలు), హౌస్‌హోల్డ్ పాల్గొనేవారు తగ్గారు.
మొత్తం జాబ్ కార్డులు, eKYC స్థితి
ఏపీలో మొత్తం జాబ్ కార్డులు 70.66 లక్షలు (జూన్ 2025 డేటా ప్రకారం). ఇందులో 57.20 లక్షలు యాక్టివ్. మొత్తం యాక్టివ్ వర్కర్లు 95.75 లక్షలు. eKYC పూర్తి చేసుకున్నవారు 78.4 శాతం (సుమారు 55.4 లక్షలు). మిగిలిన 21.6 శాతం (15.26 లక్షలు) పెండింగ్. ఇందులో 15.92 లక్షలు డిలీట్ అయ్యాయి. ఇప్పటి వరకు eKYC జరగని కార్డు దారులు 0.34 లక్షలు (21.6 శాతం లో మిగిలినవి). ఇవి బోగస్‌గా గుర్తించబడకపోతే త్వరలో డిలీట్ కావచ్చు. మిగిలినవి డైరెక్ట్‌గా బోగస్ జాబితాలోకి వెళ్లాయి. ఎందుకంటే eKYC లేకపోతే వేజ్‌లు ఆగిపోతాయి.
ఈ డిలీషన్లు జిల్లాల వారీగా గుర్తించారు, కానీ పూర్తి డేటా ఇంకా పబ్లిక్‌లో లేదు. విశ్లేషకులు చెబుతున్న ప్రకారం విశాఖపట్నం, శ్రీకాకుళం, పర్వతీజీలు (ఉత్తరాంధ్ర)లో ఎక్కువ. ఎందుకంటే వలసలు ఎక్కువ. రాయలసీమ, కోస్తా జిల్లాల్లో (కృష్ణా, గుంటూరు) 2-3 లక్షలు చొప్పున డిలీట్. మొత్తం 26 జిల్లాల్లో సర్వేలు జరిగి, 15.92 లక్షలు గుర్తించారు.
| సూచిక | మొత్తం / శాతం | వివరాలు |
| మొత్తం జాబ్ కార్డులు | 70.66 లక్షలు | జూన్ 2025 డేటా |
| యాక్టివ్ జాబ్ కార్డులు | 57.20 లక్షలు | 81% యాక్టివ్ |
| eKYC పూర్తి చేసుకున్నవారు | 78.4% (55.4 లక్షలు) | అక్టోబర్ 2025 వరకు |
| పెండింగ్ eKYC | 21.6% (15.26 లక్షలు) | డిలీట్ అవకాశం ఉంది |
| బోగస్ / డిలీట్ చేసిన కార్డులు | 15.92 లక్షలు | అక్టోబర్-నవంబర్ 2025 |
(సోర్స్: లిబ్‌టెక్ ఇండియా, nrega.nic.in)
eKYC లేకపోవడంతో రూ.45.57 కోట్లు కోల్పోయిందా?
ప్రభుత్వం eKYC లేకపోవడంతో జరిగిన దుర్వినియోగాన్ని రూ.45.57 కోట్లుగా అంచనా వేస్తోంది (2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరం డేటా). ఇది మొత్తం కేంద్ర నిధులు (రూ.7,558.95 కోట్లు)లో 0.6 శాతం మాత్రమే. కానీ బోగస్ మస్టర్ రోల్స్, డూప్లికేట్ పేమెంట్లు ద్వారా జరిగినది. దేశవ్యాప్తంగా 2023-24లో రూ.169.75 కోట్లు మిస్‌అప్రొప్రియేషన్, రికవరీ కేవలం 12.33 శాతం (రూ.20.93 కోట్లు). ఏపీలో సోషల్ ఆడిట్‌లు 31,795 జరిగి, 10,454 మంది ఉద్యోగులపై చర్యలు తీసుకున్నారు – పెనాల్టీలు రూ.14.74 లక్షలు.
విమర్శకులు ఏమంటున్నారు?
eKYC వల్ల 38 లక్షల మంది (పెండింగ్ + డిలీట్) ఉపాధి కోల్పోతున్నారు. హౌస్‌హోల్డ్ ఆదాయం 19.4 శాతం తగ్గి రూ.7,004కి చేరింది (మునుపటి సంవత్సరం రూ.8,690). కాంగ్రెస్ దీన్ని 'పేదల హక్కు హరామ్'గా విమర్శిస్తూ, రూ.400 కనీస వేజ్, బడ్జెట్ పెంపు డిమాండ్ చేసింది. ముఖ్యమంత్రి నారా చంద్రబాబు నాయుడు 'స్వర్ణాంధ్ర' లక్ష్యంతో eKYCను బలోపేతం చేస్తున్నారు. కానీ గ్రామీణులు 'అవకాశాలు తగ్గాయి' అంటున్నారు.
ఉపాధి తగ్గుదల, గ్రామీణ సంక్షోభం
ఈ డిలీషన్లు గ్రామీణ ఆర్థికాన్ని తీవ్ర దెబ్బ తీస్తున్నాయి. ఏపీలో మొదటి ఆరు నెలల్లో పని రోజులు 47.6 శాతం తగ్గాయి. వర్షాకాలం, eKYC ఆలస్యం కారణాలు. 26 జిల్లాల్లో ఉత్తరాంధ్ర (శ్రీకాకుళం, విజయనగరం) లో ఎక్కువ ప్రభావం. ఎందుకంటే వలసలు ఎక్కువ. దక్షిణాంధ్ర (నెల్లూరు, ప్రకాశం)లో మస్టర్ రోల్ ఫ్రాడ్‌లు బయటపడ్డాయి. దేశవ్యాప్తంగా 2 కోట్ల మంది eKYC వల్ల బయటపడ్డారు. ఇది జాతీయ సమస్య.
ట్రాన్స్‌పరెన్సీ పెంచాలి, డిలీట్లు పరిశీలించాలి
నిపుణులు సూచన ప్రకారం eKYCను సులభతరం చేయాలి, డిలీట్‌లకు అప్పీల్ మెకానిజం ఏర్పాటు చేయాలి. "బోగస్ కార్డులు తొలగించడం మంచిదే, కానీ యథార్థ పేదలు కోల్పోకూడదు" అని లిబ్‌టెక్ హెచ్చరిస్తోంది. ప్రభుత్వం NeFMS, ఆధార్ బేస్డ్ పేమెంట్‌లతో దుర్వినియోగాన్ని తగ్గిస్తోంది. కానీ సోషల్ ఆడిట్‌లు పెంచాలి. రాష్ట్ర ఆర్థిక స్థిరత్వం కోసం, eKYC పూర్తి చేసుకోవడం, గ్రామ పంచాయతీల్లో అవగాహన పెంచడం కీలకం. లేకపోతే గ్రామీణ పేదల ఉపాధి హక్కు మరింత దెబ్బతింటుంది.
కాంగ్రెస్ నాయకుడు, మాజీ ఆర్థిక/పర్యావరణ మంత్రి, ఆర్థిక నిపుణుడు Jairam Ramesh మాట్లాడుతూ ఏపీలో 15.92 లక్షలు తొలగింపులు "గ్రామీణ పేదల ఉపాధి హక్కును తిరస్కరించడం" (denial of rural poor’s right to work). MGNREGS బడ్జెట్ పెంచాలి. రూ. 400 కనీస వేతనం, e-KYC/ABPS/NMMS వంటి "ఎక్స్‌క్లూజనరీ టెక్నాలజీలు" (exclusionary technologies) మాన్డేటరీ చేయకూడదని డిమాండ్. ఈ మేరకు ఆయన ఒక ప్రకటన ద్వారా తెలిపారు. ఈ ప్రకటనను Maktoob Media ప్రచురించింది.