చాగోస్ దీవుల అప్పగింతలో ‘మోదీ’ పాత్రేంటీ?

ఒప్పందానికి దారితీసింది ఏమిటి?

ద్వీపాలపై సార్వభౌమాధికారం కోసం మారిషస్ పిలుపులు, పిటిషన్ లను అంతర్జాతీయ న్యాయస్థానం (ICJ), ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ 2019, 2021లో గుర్తించాయి. ICJ తీర్పు కేవలం సలహా అభిప్రాయం మాత్రమేనని పేర్కొంటూ, చాగోస్ దీవులను మారిషస్‌కు తిరిగి ఇవ్వాలని డిమాండ్ చేసిన UN తీర్మానాలు, కోర్టు తీర్పులను UK మొదట్లో పట్టించుకోలేదు.

అయితే, మారిషస్ -బ్రిటన్ మధ్య 2022 నుంచి 13 రౌండ్ల చర్చలు, టోరీల నుంచి లేబర్ పార్టీ స్వాధీనం చేసుకోవడంతో బ్రిటన్‌లో ప్రభుత్వం మారిన తరువాత, UK ఎట్టకేలకు దీవులను మారిషస్‌కు అప్పగించడానికి అంగీకరించింది.

ఒప్పందం

UK - మారిషస్ మధ్య ఒప్పందం చివరికి ఒక ఒప్పందం ఖరారు చేసుకున్నారు. నేవీ షిప్‌లు, బాంబర్ విమానాల కోసం US-UK సైనిక స్థావరానికి ఆతిథ్యమిచ్చే డియెగో గార్సియా ద్వీపంతో సహా చాగోస్ దీవులపై మారిషస్ సార్వభౌమాధికారాన్ని తీసుకుంటుంది.

ఈ ఒప్పందం డియెగో గార్సియాలో 99 సంవత్సరాల పాటు నావికా స్థావరం ఉండటానికి హామీ ఇస్తుంది. UK విదేశాంగ కార్యాలయం ప్రకారం వివాదాస్పదంగా ఉన్న భూములు ఇక నుంచి చట్టబద్ధంగా సురక్షితంగా ఉంటుందని తెలిపాయి.చాగోసియన్ల సంక్షేమం కోసం ట్రస్ట్ నిధిని స్థాపించడానికి UK మారిషస్ కు ఆర్థిక సాయాన్ని అందిస్తుంది.

సముద్ర భద్రత, పర్యావరణ పరిరక్షణ, మానవ అక్రమ రవాణా, డ్రగ్స్ వంటి అంశాలపై ఇరు దేశాలు కలిసి పనిచేస్తాయి. రెండు ప్రభుత్వాల సంయుక్త ప్రకటనలో "ఒప్పందం గతంలోని తప్పులను పరిష్కరిస్తుంది మరియు చాగోసియన్ల సంక్షేమానికి మద్దతు ఇవ్వడానికి రెండు పార్టీల నిబద్ధతను ప్రదర్శిస్తుంది" అని పేర్కొంది.

చాగోస్ దీవుల చరిత్ర

18వ శతాబ్దంలో ఆఫ్రికా - భారతదేశం నుంచి ఫ్రెంచ్ వారు బానిసలుగా చాగోసియన్లను ద్వీపాలకు తీసుకువచ్చారు. 1814లో, ఫ్రెంచ్ వారు పారిస్ ఒప్పందంపై సంతకం చేసిన తర్వాత భూభాగాన్ని UKకి అప్పగించారు. బ్రిటీష్ వారు ద్వీపాలలో తోటలను నడిపారు, కానీ వాటిని లాభదాయకంగా చేయలేకపోయారు. ఇది స్థానిక జనాభాను నిలబెట్టుకోవడం వారికి ఖరీదైన ప్రతిపాదనగా మారింది. 1840లో బానిసలకు విముక్తి లభించింది.

1968లో మారిషస్ బ్రిటిష్ వారి నుంచి స్వాతంత్ర్యం పొందింది. కానీ చాగోస్ దీవులు విడదీయబడ్డాయి. బ్రిటిష్ హిందూ మహాసముద్ర భూభాగంలో సృష్టించబడ్డాయి. ఇది ప్రాదేశిక వివాదానికి నాంది. చాగోస్ ద్వీపసమూహంలోని ద్వీపాలలో ఒకటైన డియెగో గార్సియాలో సైనిక స్థావరాన్ని సృష్టించేందుకు యునైటెడ్ స్టేట్స్‌తో UK ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. సైనిక స్థావరాన్ని ఏర్పాటు చేసే ప్రక్రియలో, బ్రిటన్ 1963 మరియు 1973 మధ్య సుమారు 2,000 మంది స్థానికులను బహిష్కరించింది మరియు అంతర్జాతీయ చట్టాన్ని దాటవేయడానికి వారిని "తాత్కాలిక కార్మికులు" అని పిలిచింది.

స్థానభ్రంశం చెందిన స్థానికులు మారిషస్ లేదా సీషెల్స్‌కు బహిష్కరించబడ్డారు మరియు వారిలో కొందరు UKకి వెళ్లి చివరికి పౌరసత్వం పొందారు.

2019లో, బ్రిటన్ చాగోస్ దీవులపై నియంత్రణను వదులుకోవాలని పేర్కొంటూ UN జనరల్ అసెంబ్లీలో కట్టుబడి లేని తీర్మానం చర్చించబడింది. తీర్మానం 2021లో ఆమోదించబడింది మరియు దీవులను తిరిగి ఇవ్వడానికి UKకి ఆరు నెలల సమయం ఇవ్వబడింది. అయితే, ఆ సమయంలో బోరిస్ జాన్సన్ ప్రభుత్వం ఈ ప్రాంతంలో చైనా ప్రభావం గురించి ఆందోళనలు లేవనెత్తుతూ చర్చలను నిలిపివేసింది.

ICJ ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసింది, "చాగోస్ ద్వీపసమూహం యొక్క పరిపాలనను వీలైనంత త్వరగా ముగించాల్సిన బాధ్యత UKకి ఉంది మరియు మారిషస్‌ను డీకోలనైజేషన్ పూర్తి చేయడానికి అన్ని సభ్య దేశాలు ఐక్యరాజ్యసమితితో సహకరించాలి."

ఒప్పందంపై ప్రతిచర్యలు

"దౌత్యం మరియు భాగస్వామ్యం ద్వారా, శాంతియుత మరియు పరస్పర ప్రయోజనకరమైన ఫలితాలను చేరుకోవడానికి దేశాలు దీర్ఘకాలిక చారిత్రక సవాళ్లను అధిగమించగలవని స్పష్టమైన ప్రదర్శన" అని US అధ్యక్షుడు జో బిడెన్ చారిత్రాత్మక ఒప్పందాన్ని ప్రశంసించారు. ఈ ఒప్పందం "రాబోయే శతాబ్దంలో డియెగో గార్సియాలో ఉమ్మడి సదుపాయం యొక్క ప్రభావవంతమైన కార్యాచరణను" సురక్షితమని బిడెన్ చెప్పారు.

మారిషస్ ప్రధాన మంత్రి ప్రవింద్ జుగ్నాథ్ మాట్లాడుతూ, చాగోస్ దీవుల సార్వభౌమాధికారం కోసం పోరాటం వారి విజయంలో ముగిసిందని, "మన రిపబ్లిక్‌ను డీకోలనైజేషన్‌ను పూర్తి చేయాలనే దేశం యొక్క విశ్వాసం కారణంగా" అని అన్నారు.

UK యొక్క విదేశాంగ కార్యదర్శి ఈ ఒప్పందం "ప్రపంచ భద్రతను పరిరక్షించడంలో మా పాత్రను బలోపేతం చేస్తుంది మరియు హిందూ మహాసముద్రం UKకి ప్రమాదకరమైన అక్రమ వలస మార్గంగా ఉపయోగించబడే ఏదైనా అవకాశాన్ని మూసివేస్తుంది" అని అన్నారు.

అయితే, UKలోని కన్జర్వేటివ్‌లు ఈ ఒప్పందానికి కోపంగా ప్రతిస్పందించారు, మాజీ విదేశాంగ కార్యదర్శి జేమ్స్ తెలివిగా లేబర్ "బలహీనంగా" ఉందని చెప్పారు.

“బలహీనుడు, బలహీనుడు, బలహీనుడు! లేబర్ కార్యాలయంలోకి రావడానికి అబద్ధం చెప్పాడు. వారు తెల్లవారి కంటే తెల్లగా ఉంటారని చెప్పారు, వారు పన్నులు వేయరని చెప్పారు, వారు EU కి అండగా ఉంటారని చెప్పారు, వారు దేశభక్తి కలిగి ఉంటారని అన్నారు. అన్నీ అబద్ధాలు!" సోషల్ మీడియాలో తెలివిగా రాసాడు.

స్థానభ్రంశం చెందిన స్థానికులకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న అతి ముఖ్యమైన సమూహం చాగోసియన్ వాయిస్‌లు, ఈ ఒప్పందాన్ని విమర్శిస్తూ, సమస్య కేంద్రంగా ఉన్న ప్రజల గొంతులను సంప్రదించకుండానే ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నారని పేర్కొంది.

భారతదేశం పాత్ర

"నేటి రాజకీయ ఒప్పందాన్ని చేరుకోవడంలో, మా సన్నిహిత భాగస్వాములైన యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ అమెరికా మరియు రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియాల పూర్తి మద్దతు మరియు సహాయాన్ని మేము పొందాము" అని UK మరియు మారిషస్ సంయుక్త ప్రకటనలో ఈ సమస్యను పరిష్కరించడంలో భారతదేశం యొక్క ప్రమేయాన్ని అంగీకరించింది.

ఈ నేపథ్యంలో భారతదేశం నిశ్శబ్దమైనప్పటికీ ముఖ్యమైన పాత్రను పోషించిందని మరియు వలసరాజ్యం యొక్క చివరి అవశేషాలను తొలగించాల్సిన అవసరంపై దాని వైఖరికి మద్దతునిస్తూ, సూత్రప్రాయమైన మారిషస్ స్థానానికి దృఢంగా మద్దతునిచ్చిందని వర్గాలు తెలిపాయి.